کولیک در اسب
کولیک کاذب :




منظور از کولیک کاذب مواردی است که علائم کولیک مشابه آنچه که در بیماریهای روده دیده می شود ، از اختلال در دستگاهی غیر از دستگاه گوارش برخیزد .

کولیک در بیماری کلیه و مثانه هم رخ می دهد که بیماریهای نادری هستند ، هرچند پارگی مثانه ممکن است در کره اسبها نیز دیده شود .

آماس پرده های جنب ، انفارکتوس عضله قلب و بیماری کبد و رحم هم نشانه هایی از کولیک دارند . گاها کولیک رفتاری هم بروز می کند ، یعنی اسب در پاسخ به تحریکات مختلف از روی عادت، علائم کولیک نشان می دهد و همچنین ممکن است در واکنش به غذا خوردن هم اتفاق افتد .


انواع کولیکهای کاذب :

آبستنی ، عامل: انقباضات رحم

رابدومیولیز ، عامل: میوزیت ناشی از فعالیتهای سخت

بیماریهای کبدی ، عامل: گیاهان سمی

بیماری کلیه و مثانه ، عامل: سنگهای مثانه

پلوریت ، عامل: پنومونی

منشاء روانی ، عامل: عادات نا هنجار

میزان مرگ و میر ناشی از کولیک کولون بزرگ 6.28٪ ، روده کوچك1.19٪ ،پارگی راست روده1.82% و پارگی مقعد 7.77% مي باشد.

معاینه و درمان کولیک در اسب :

در مواقع شکم درد اسب یا اصطلاحا کولیک ، پس از در جریان گذاشتن دامپزشک و تا قبل از رسیدن او ، اقداماتی را باید انجام داد و علائم زیر را بررسی نمود :



۱- علائم درد :

از روی برجستگی های استخوان لگن می توان دریافت که اسب در اثر درد غلت زده ، همچنین جای لگد روی دیوار باکس و بهم خوردگی زیاد بستر باکس با انسداد شدید دستگاه گوارش همخوانی دارد .
انسدادها در طول ۴ تا ۵ ساعت درد شدیدی ایجاد می کنند ولی در مواردی که دوره بیماری طولانی تر بوده و بخشی از روده دچار نکروز پیش رفته ای شده ،علائم چندانی از درد آشکار بروز نمی کند . در ظاهر اسب آرام است ولی به شدت افسرده می باشد .در حالت ایستاده سر را پائین نگه می دارد و به محیط اطراف توجهی نمي كند و نشانه های دیگری چون اتساع شکم و بزرگی ناحیه ناف یا بزرگی یک طرف کیسه بیضه باید مورد توجه قرار گیرد و حتما باید دامپزشک را در جریان وضعیت و حالات اسب قرار داد .

۲- نبض :

تعداد ضربان قلب و مشخصات نبض معیارهای مهمی در معاینه اسب کولیکی می باشد . عموما تعداد نبض شاخص شدت بیماری و اثرات آن بر دستگاه گردش خون می باشد. ضربان قلب بیش از هشتاد بار در دقیقه نشان دهنده ضایعه یا بیماری جدی است که آشفتگی شدیدی در دستگاه گردش خون اسب ایجاد کرده و حیات اسب به خطر می افتد . معمولا در شوک و کاهش حجم خون درون رگها ، نبض ضعیف می شود و در مواردی هم نامنظم می زند .

۳- تنفس :

در اسبی که درد متوسط یا شدید در شکم دارد ، برای آنکه حرکات دیافراگم و قفسه سینه کاهش یابد ، معمولا تعداد تنفس به بیش از سی بار در دقیقه می رسد . در فشار به دیافراگم در اثر اتساع کولون بزرگ و فتق روده ها ، تعداد تنفس بالا می رود . افزایش تعداد تنفس همراه با کبودی مخاطات مي تواند ناشی از فشار بر سیاهرگ یا آسیب ریوی باشد .

۴- غشاءهای مخاطی :

مشخصات غشاءهای مخاطی ، اهمیت زیادی در تعیین وضعیت مایعات بدن اسب دارد . لثه بهترین مکان برای تشخیص مخاطات است ، زیرا در اسب کولیکی اغلب مخاط در اثر ضربه پرخون می شود . رنگ طبیعی غشاءهای مخاطی دهان ، صورتی کم رنگ است . با توجه به عامل بیماری هر تغییری در این رنگ به خاطر کم آبی می باشد .


در کم آبی ساده مخاط اندکی به سفیدی می زند ، ولی در پر خونی سیاهرگها یا ورود آندوتوکسینها به خون رنگ مخاط به قرمز آجری می گراید و در آخر کبود می شود . کاهش خون رسانی به بافتها و هیپوکسی شدید ،سبب مي شود رنگ غشاءهای مخاطی به خاکستری کمرنگ مایل به آبی بدل شود . خون رسانی بافتی و کارکرد دستگاه گردش خون را می توان با توجه به زمان برگشت خون به بستر مویرگی ارزیابی کرد . برای اینکار باید لثه بالای دندانهای پیش فک بالا را فشار داد . زمان برگشت طبیعی رنگ لثه از سفیدی به رنگ طبیعی یک تا دو ثانیه است . در کم آبی ، این زمان به سه تا چهار ثانیه و در موارد شدید پنج تا شش ثانیه طول می کشد .

۵- شنود حرکات روده :

بهترین نقاط شنود روی بدن اسب ، امتداد لبه خلفی دنده ها از گودی تهیگاهی تا پائین شکم در هر دو طرف راست و چپ می باشد . در یک اسب سالم دو نوع صدا را مي توان از کولون های بزرگ روده شنید . یکی صداهای کوتاه ناشی از حرکات مخلوط کننده ، که دو تا چهار بار در هر دقیقه شنیده می شوند و دیگری صداهای بلند رانشی که هر دو تا جهار دقیقه یک بار به گوش مي رسد ولی تعداد و شدت آنها پس از غذا خوردن افزایش مي يابد . تقریبا در تمامی موارد درد شکم ، صداهای رانشی کم می شوند . استثناء واضح بر این قاعده ، کولیک اسپاسمی است که می توان بر اساس این یافته بیماری را ملایم ، درمان دارویی را موفق و پیش بینی را عالی ارزیابی کرد . پس از رفع انسداد در کولیک ساده یا کولیک گازی هم صدای محوطه شکمی بیش از حد معمول شنیده می شود و هم پس از تجویز داروهایی مثل گزیلازین ، دتومیدین و بوتورفانول صداهای دستگاه گوارش ممکن است برای ۲۰تا ۶۰ دقیقه و یا بیشتر کاهش یابد و حتی محو شود . در انباشتگی کولون صداهای روده کم می شود و همزمان با آن درد شکم بروز می کند و در بیماریهای روده و انسداد در طول چند ساعت پس از آن تمامی صداها از بین می رود .


صداهای ناشی از برخورد مایع و گاز با هم که در هنگام حرکت اسب به گوش می رسند را نباید با صداهای رانشی اشتباه گرفت .



داروهایی که در درمان کولیک موثر می باشند :

داروهای فلونکسین ، گزیلازین ، دتومیدین و بوتور فانول ، اثرات درازمدت و قابل اعتمادی در مهار دردهای شدید ناشی از اتساع سکوم دارند .

فلونکسین موثرترین دارو از دسته داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی می باشد که در درمان بیماري های حاد شکم اسب به کار می رود و فقط با تزریق یک دوز، جریان طبییعی خون به روده به هنگام انسداد، بر قرار می ماند.

پس از درمان با فلونکسین ، اسبی که دچار انباشتگی یا پریتونیت می باشد به مدت شش تا هشت ساعت احساس آسایش بیشتری می کند . اگر فلونکسین نتواند درد را مهار کند معلوم می شود که بیماری از نوعی است که با درمان داروئی ساده رفع نمی شود .

اثرات ضد دردی فنیل بوتازون به فلونکسین نمی رسد ولی در اختلالات دستگاه عضلانی – اسکلتی بهتر از دردهای احشائی عمل مي كند.

دیپیرون از دیگر داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی است که اثر ضد اسپاسمی دارد و در کولیک های ملایم خوب عمل می کند ولی کوتاه اثر است .

کتوپروفن در درمان اسبهای کولیکی بکار می رود و خطر بروز زخم معده با این دارو کمتر است ولی اثرات ضد دردی کتوپروفن از فلونکسین کمتر است .

احتمال رخداد مسمومیت ، زخمهای مخاطی دستگاه گوارش یا آسیب کلیوی از معایب داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (بویژه فنیل بوتازون) است . خصوصا اگر بمدت طولانی و از راه خوراکی به مصرف برسند و یا دام دچار کم آبی باشد . در اینگونه موارد باید دوز دارو را پایین آورد .

گزیلازین و دتومیدین هر دو در کنترل درد حاد شکم بکار می روند . تجویز این داروها عمدتا برای آرامش ، بی دردی ، برادیکاردی(کاهش ضربان قلب) و در اسب های کولیکی رهایی از درد را به دنبال دارد .


بوتور فانول بهترین اثرات مهار درد را با کمترین عوارض جانبی ایجاد می کند . دوز دارو از ۰۵/۰ تا ۱/۰ میلی گرم برای هر کیلو وزن بدن می باشد و برای مدت کوتاهی کولیک ناشی از بیماری های شدید روده را مهار می کند .


نويسنده: زهرا عليپور (دانشجوي رشته پرورش اسب)


منبع:
.parsbiology.com