مارمولک خزنده ای مفید در زندگی ما





راستي مارمولك چيست و آيا زياني براي ساكنان خانه دارد؟ ديدگاه*هاي مختلفي در مورد اين جانور خانگي مطرح است. برخي مي*گويند سمي است و دمش آغشته به سيانور كه چنانچه داخل ظروف غذا بيفتد آدمي را راهي آن ديار مي*كند اما اين باور پايه علمي ندارد و محققان آن را تاييد نكرده*اند، اما برخي ديگر هم معتقدند نبايد اين جانور را از بين برد؛ چرا كه زندگي فرد با مشكل مواجه مي*شود.

راستي مارمولك چيست و آيا زياني براي ساكنان خانه دارد؟ ديدگاه*هاي مختلفي در مورد اين جانور خانگي مطرح است. برخي مي*گويند سمي است و دمش آغشته به سيانور كه چنانچه داخل ظروف غذا بيفتد آدمي را راهي آن ديار مي*كند اما اين باور پايه علمي ندارد و محققان آن را تاييد نكرده*اند، اما برخي ديگر هم معتقدند نبايد اين جانور را از بين برد؛ چرا كه زندگي فرد با مشكل مواجه مي*شود.



در مورد فوايد مارمولك گفته مي*شود وجود مارمولك در خانه موجب مي*شود جانوران موذي از جمله سوسك، پشه و غيره توسط اين جانور بلعيده شوند. حضور مارمولك از روزگار دور در خانه*ها وجود داشته و مردم با آن زندگي كرده*اند. هرچند كه برخي از ديدن آن احساس چندش و ترس مي*كنند.



انواع مارمولك



به گزارش سايت آفتاب، مارمولك*هاي خانگي جزو گروه سوسمارها و خزندگان*اند. اين مارمولك*ها بدني نرم و لطيف دارند كه در خانه*هاي مسكوني در نقاط مختلف ايران پراكنده شده*اند.
با توجه به نوع آب و هوا نوع مارمولك خانگي نيز تفاوت مي*كند، اما به طور كلي يك گونه مارمولك خانگي كوچك به نام cyrtopodion scabrum در اكثر اماكن*هاي مسكوني ايران زندگي مي*كنند. مارمولك*ها در دنيا از اندازه 2 سانتي*متر (تحكوهاي پلنگي) تا حدود 5/3متر (اژدهاي كومورو) ديده مي*شوند.


انواع مارمولك خانگي
حداقل 6گونه مارمولك خانگي وجود دارد كه در زير به آنها پرداخته مي*شود:





۱) Cyrtopodion scabrum: این گونه معمولی*ترین گونه مارمولک*های خانگی است و تقریبا در تمام خانه*های ایران یافت می*شود. زادآوری این*گونه در طول سال بسیار زیاد است، اما هر دفعه یک یا دو تخم می*گذارند. اين نوع، دارای خال*هایی در پشت و انگشتانش ساده است.



۲) Hemidactylus flaviviridis: این*گونه از گونه قبلی بزرگ*تر است و در خانه*های مسکونی استان*های جنوبی ایران زیست مي*كنند. انگشتان این گونه به دو نیم تقسیم شده است. بدن این گونه خال*های منظم یا غیرمنظم دارد.





۳) Hemidactylus persicus: این گونه نیز همانند گونه قبلی در استان*های جنوبی ایران پراکنده شده است. انگشتان این گونه به دو قسمت تقسیم شده است. بدن این گونه یکدست است و خالی روی بدنش مشاهده نمی*شود.







۴) Asaccus elisae: این گونه با داشتن انگشتانی مثلثی شکل کاملا قابل شناسایی هستند. اندازه بدنشان کوچک است شبیه گونه اول. این گونه خال*هایی در پشت دارد. گونه مذکور در نقاط محدودی در زاگرس پراکنده شده است و در خانه*های مسکونی سرپل ذهاب (کرمانشاه) و معمولان (لرستان) دیده شده است.





۵) Asaccus kurdistanensis: این گونه تازه کشف شده و در استان کردستان پراکنده شده است، اما مطالعات جدید نشان داده که این گونه مارمولك در برخی روستا*های استان* كرمانشاه از جمله روستای پالنگان نيز پراکنده شده*اند.
۶) Asaccus griseonotus: این گونه نیز دارای انگشتانی مثلثی شکل است. گونه مذکور در خانه*های مسکونی در خرم آباد لرستان و گنجدره دلفان (لرستان) پراکنده شده است. بدنشان دارای خال*های حلقوی یا عرضی به صورت منظم یا غیر منظم است.
۷) Cyrtopodion heterocercum: این گونه در مناطق محدودی پراکنده شده است، اما می*توان تعداد فراوانی از آن را در خانه*های مسکونی نورآباد لرستان مشاهده كرد. این گونه دارای خط*های عرضی در پشت است. انگشتان آنها نیز ساده است.



بزرگ*ترین اندازه از گونه*های بالا را Hemidactylus flaviviridis (حدود ۸ سانتیمتر، بدون دم) دارد و کوچک*ترین اندازه بدن را Asaccus elisae و Cyrtopodion scabrum (حدود ۳ سانتیمتر، بدون دم) دارند.
در كتاب «زيست*شناسي جانوري» نوشته ابوالقاسم امين و محسن شكوهي*نژاد در مورد مارمولك*ها آمده است: «بدن اغلب گونه*ها باريك و از دو طرف يا از ناحيه بطني-ظهري پهن است. زوائد حركتي ممكن است كوتاه يا بلند، نازك يا ضخيم باشند. پاره*اي از اين جانوران عاري از زائده حركتي هستند. در خشكي زيست مي*كنند و حركت آنها همانند مار يا كرم است. در مارمولك*هاي دونده، حركت دم، به*توازن جانور كمك مي*كند. مهره*هاي دمي اغلب گونه*هاي مارمولك*ها، كاملا استخواني نشده است. هنگامي كه قسمتي از دم در اثر حادثه*اي از دست برود، دو مرتبه ترميم مي*گردد.



پوست اين جانوران معمولا انعطاف*پذير و كم و بيش به سستي به بدن مي*چسبد. پولك*هاي جلدي به صورت رديف*هاي طولي، عرضي يا مورب به چشم مي*خورد.


اندازه پولك*هاي شكمي كوچك*تر از پولك*هاي قسمت*هاي ديگر بدن است. پرده گوش خارجي است و در دو طرف سر قرار دارد. زبان در اين جانوران متحرك بوده (در بعضي از آنها حركت زبان محدود است) و از حفره دهان خارج مي*گردد كه شكار حشرات به آساني انجام گيرد. فك*ها مجهز به دندان هستند. «برخي مارمولك*ها مانند سوسمارهاي خاردم از دم خاردار خود براي دفاع از جانشان و دوركردن حيوان مهاجم استفاده مي*كنند به نحوي كه بلافاصله از داخل سوراخ خود فرار كرده و با حركت دادن دم تيغ*دارشان و ايجاد ضربات محكم، جانور شكارچي يا حتي انسان را از خود دور مي*كنند و برخي مارمولك*ها مانند بزمجه*ها علاوه*بر وارد كردن ضربات قوي توسط دم، گازهاي محكمي نيز مي*گيرند.
مورد ديگر كه در اغلب مارمولك*ها ديده مي*شود قطع شدن دم به صورت ارادي است. دم برخي از مارمولك*ها در زمان ايجاد تماس توسط دشمن به طور ارادي طي عمل انقباض ماهيچه*هاي دم كنده مي*شود.


دم كنده شده به علت باقي ماندن خاصيت عصبي- عضلاني به طور موقت شروع به جنبيدن كرده و حواس جانور شكارچي را به خود جلب مي*كند. در اين حين خود حيوان فرصت فرار مي*يابد.

دکتر مهرداد حلوائی

متخصص فیزولوژی جانوری و کنترل آفات شهری و صنعتی از دانشگاه تسینگ هوآی چین
Mehrdad halvaei
Phd & Eng Animal Physiology of china Tsinghua University