دوره خشکی :
در ماههای آخر آبستنی به دلیل رشد جنین و با خاطر اینکه بدن مادر بتواند هم نیاز مندیهای غذایی جنین درحال رشد را تأمین کند و هم لطمه ای به تولید شیر در دورة بعدی دام وارد نشود ، اقدام به قطع شیر دوشی گاو می نمایند . این عمل که طول آن در حدود ۸ – ۶ هفته بوده و خشک نمودن گاو نامیده می شود ، موجب افزایش تولید شیر در دوره های بعدی می گردد. در صورتی که ماده گاو خشک نشود ، یعنی تا هنگام زایش ، شیر تولید کند ،*میزان شیر دوره بعدی آن کاهش می یابد ، از طرفی جنین در اثر سوء تغذیه ضعیف به دنیا می آید و دچار نارساییهای ناشی از کمبود مواد غذایی می شود .
رشد جنین و اعضاء تولید مثل :
مدت بارداری گاو به طور متوسط ۲۸۵ روز به طول می انجامد . در این مدت به وزن رحم و محتوای آن حدود ۷۵ تا ۸۰ کیلو گرم اضافه می شود که از آن ۴۵ کیلو گرم اضافه می شود که از آن ۴۵ کیلو گرم مربوط به جنین و بقیه مربوط به رحم ، مایع جنین و جفت می باشد .
در ضمن قسمت عمده افزایش وزن در آخرین ثلث بارداری با وجود می آید و به همین دلیل باید تغذیه اضافی صورت گیرد . البته رحم وجنین به طور یکنواخت تکامل نمی یابند . در دوثلث اول بارداری بیشتر رحم و جفت تکامل پیدا می کنند ، در حالی که رشد جنین در این مدت بسیار ناچیز است . جنین در شش ماه اول بارداری تنها ۱۰ % وزن نهایی خود را دارد . درحالی که رحم ، جفت و مایع جنین ۳۰ % وزن نهایی خود را به دست می آورند . وزن جنین در ثلث آخر دورة بارداری به حداکثر می رسد و در شش هفته آخر بارداری بیش از ۶۵ %*وزن نهایی خود را به دست می آورد .
بافت جنینی بیشتر از پروتئین تشکیل شده اند . ابتدا قسمت عمده جنین از آب تشکیل شده و تنها ۸ % آن پروتئین است ، ولی بعداً میزان پروتئین تا زمان تولد افزایش به دو برابر افزایش می یابد . به همین نسبت ،*مقدار چربی و مواد معدنی نیز افزایش می یابد و از مقدار آب کاسته می شود . تغییرات مذکور در این مرحله رشد به نام خشکیدگی فیزیولوژیکی موسوم است . در ثلث آخر بارداری ، میزان ذخیره پروتئین در جنین شدت می یابد .
آنا بولیسم بارداری
ذخیره مواد مغذی در بدن گاو و در طول دوره بارداری ، بیشتر از مقداری است که برای رشد جنین و اعضاء تولید مثل ضروری است . این ذخیره اضافی و مرحله دفع بعد از زایمان . شدیداً به سطح تغذیه بستگی دارد . هر قدر میزان ذخیره در طول دوره بارداری بیشتر باشد ، معمولاً بیلان منفی نمایان تر است . اهمیت آنایولیسم بارداری در این است که علاوه بر رشد مطلوب جنین ، اعضاء تولید مثل و غدد شیری ، امکان ذخیره مواد مغذی برای شیر دهی بعدی نیز فراهم می شود . این موضوع برای گاو هایی که راندمان شیر دهی انها بالا است حائز اهمیت .
البته مواد مغذی ذخیره شده به صورت پروتئین و انرژی ، چنانچه برای تولید شیر مصرف شوند ، هنگام تبدیل به شیر ، دارای ضایعات تبدیلی نیز خواهد بود .
به همین دلیل بهتر است که متناسب با میزان احتیاج ،*مقداری مواد مغذی اضافی در اختیار حیوان گذاشته شود .
تغذیه گاوهای شیری در دوره خشکی :
در طول ۶ تا ۸ هفته آخر بارداری ، وزن جنین و اعضاء تولید مثل به حداکثر می رسد ، معدنی شدن اسکلت جنین شدت می یاد، غدد شیری تکامل تشکیل ذخایر برای دوره شیر دهی بعدی فراهم می شود . همچنین در طول بارداری مجموعه متابولیسم پایه و در اواخر بارداری ذخیره مواد نیز به نحو قابل توجهی افزایش می بابد و در نتیجه حجم خون زیاد و ضربان قلب تند می شود . این گونه تحولات و توقعات تولید مثل ،*الزام آور می سازد که به تأمین مواد مغذی لازم در دو ماه آخر بارداری توجه شود .
به وسیلة آزمایشات متعدد به اثبات رسیده که تغذیه فشرده در اثنای بارداری ،*تاثیر چندان زیادی بر راندمان شیر دهی ندارد ،*شاید این قضاوت در مورد تلیسه هایی که برای اولین دفعه باردار می شوند ،*طوری دیگر باشد ؛ زیرا در این جا غالباً احتیاج زیادی که برای رشد حیوان مادر و همچنین برای تکامل غدد شیری است ، کاملاً مراعات نمی شود و در نتیجه کمبود تغذیه در این زمان بر شیر دهی بعدی تأثیر خواهد گذاشت ، در اثر تغذیه شدید و تأمین مواد مغذی کافی در طول ۸ هفته آخر بارداری ، وزن بدن حیوان مادر افزایش می یابد ، حتی چنانچه راندمان شیردهی کمتر تحت تأثیر قرا گیرد ، میزان چربی شیر می تواند به وسیله ازدیاد مصرف کنسانتره ، در آغاز شیر دهی افزایش یابد
احتیاجات مواد مغذی گاوهای خشک :
احتیاجات گاوهای شیرده در دوره خشکی به پروتئین و انرژی ، شامل احتیاجات نگه داری حیوان مادر و مواد مغذی لازم برای جنین ، رحم ، جفت و غدد شیری است . چون سرعت رشد جنین و اعضاء تولید مثل در طول بارداری متفاوت است ، لذا احتیاجات مواد مغذی گاو نیز مداوماً در حال تغییر می باشد .
در طول دو ثلث اول بارداری ،*احتیاج مواد مغذی جنین قابل توجه نیست ،*بنابر این در طول این مدت تغذیه بر اساس راندمان شیر دهی صورت می گیرد . البته چنانچه در ماههای اول بارداری تأمین ویتامین a با کمبود مواجه باشد ،*ممکن است رشد جنین دچار اختلال شود . اما در دوماه آخر بارداری که رشد جنین تشدید می شود ، احتیاج پروتئین و انرژی نیز به طور محسوس افزایش می یابد .
۱) پروتئین :
نظر به اینکه برای رشد جنین ، مقدار زیادی پروتئین مصرف می شود . لذا در چارچوب تأمین مواد مغذی ، عرصه پروتئین در درجه اول اهمیت قراردارد .
احتیاج پروتئین را می توان از طریق ذخیره ازت در جنین ، رحم ، جفت و غدد شیری محاسبه کرد . کارائی پروتئین قابل هضم برای رشد جنین را می توان در حد ۴۰ % برآورد کرد .
در اثر اضافه شدن مداوم وزن جنین ، میزان ذخیره ازت و در نتیجه احتیاجات پروتئین به شدت افزایش می یابد ، با وجود اینکه احتیاجات پروتئین در طول دوره بارداری مرتباً تغییر می کند و امکان تغییر جیره در هر هفته فراهم نیست ،*لذا به خاطر سادگی فقط دو بخش زمانی نسبتاً طولانی در نظر گرفته شده است . بدین دلیل باید در عمل ، احتیاج پروتئین گاوهای شیرده در دوره خشکی ، حداقل برای دو بخش زمانی در نظر گرفته شود .
۲) انرژی :
انرژی مورد نیاز گاوباردار ، از دو قسمت تشکیل شده ،یکی احتیاج جنین و اعضاء تولید مثل و دیگری احتیاج نگه داری .البته قبل از هر چیز ، باید به این نکته توجه داشت که در اواخر بارداری ، متابولیسم پایه گاو افزایش می یابد .
این امر کمتر مربوط به دفع انرژی حرارتی به وسیله جنین می باشد ،*بلکه بیشتر مربوط به شدت گرفتن متابولیسم پایه بافت های حیوان مادر است که در اثر تغییر متابولیسم هورمونی در جریان پیشرفت بارداری ایجاد می شود .
علاوه بر تشدید متابولیسم پایه ، مصرف انرژی روزانه گاو به وسیله ذخیره انرژی در بافتهای جنین تعیین می شود . مصرف انرژی در جنین در درجه اول به صورت ذخیره پروتئین است . در آخرین ماه بارداری ، حدود ۸۵ % از مجموع انرژی به صورت پروتئین ذخیره می شود .
مصرف روزانه انرژی برای جنین و رحم در شش هفته آخر بارداری بین ۲ تا ۵/۴ مگا ژول قرار دارد . بنابر این غذای مور مصرف باید دارای مقدار زیادی انرژی باشد ، یعنی در شش هفته آخر قبل از زایمان باید برای جنین و اعضاء تولید مثل ، حدود ۶ تا ۵/۱۳ مگا ژول انرژی مصرف کند
۳) مواد معدنی :
در تغذیه گاوهای خشک ، رعایت این نکته نیز حائز اهمیت است که در طول تمام مدت خشکی ، روزانه ۱۵۰ گرم مواد معدنی اضافی تغذیه شود ، این امر نه تنها برای شدت کانی شدن اسکلت جنین در ثلث آخر بارداری ، بلکه برای آنابولیسم بارداری نیز ضروری است . ضمناً بدین وسیله امکان جبران مجدد کمبود های قبلی نیز فراهم می شود . کمبود مواد معدنی در اثنای بارداری بر سلامت حیوان مادر و قابلیت باروری در دوره های بعدی تأثیر خواهد گذاشت .در طول تغذیه زمستان باید مواد معدنی خوراکی و یتامین دارد مصرف شود .
کمبود ویتامین a :
در دوره بارداری موجب به دنیا آمدن گوساله های ضعیف می شود . تأمین ویتامین a به مقدار کافی در طول بارداری نه تنها باعث ذخیره ویتامین a در گوساله می شود بلکه باعث افزایش میزان ویتامین a در شیر آغوزی نیز می شود .
علاوه بر ویتامین a باید ویتامین های d و e نیز به مقدار کافی در مواد معدنی خوراکی موجود باشد .
سیکل آبستنی :
▪ فاز اول :
از زمان خشک کردن گاو تا ۲۱ روز قبل از زایش طول می کشد . این دوره همچنین به عنوان دوره خشکی متداول نامبرده می شود . این گاوها باید در یک گروه جداگانه قرار گیرند . یک برنامه غذایی متوازن شده برای گاو خشک ،*می تواند در شیردهی بعدی باعث ۱۵۰۰ – ۵۰۰ پوند افزایش در تولید شیر گردد . بنابر این فاز اول یادوره خشکی ، در حقیقت آغاز دوره شیردهی بعدی است . در طی این فاز غده پستان گاو جمع می شود .
اندازه و رشد گوساله افزایش پیدا کرده و اضافه وزن گاو ممکن است رخ دهد .
میزان مصرف ماده خشک از ۵/۲ – ۸/۱ درصد وزن بدن گاو و میزان غلات از ۷ – ۲ پوند در روز می تواند تغییر کند . چنانچه گاوهای لاغر یا جوان و در حال رشد ، تحت تنش محیطی ( هوای سرد ) و یا با علوفه کیفیت پایین تغذیه می شوند ، در این صورت کنسانتره بیشتری برای تغذیه لازم است .
استراتژیهای پیشنهادی جیره گاوهای خشگ ( در فاز اول خشکی ) در ذیل عنوان شده است :
ـ ۳ -۱۲ درصد پروتئین خام
ـ ۸۰ – ۶۰ گرم کلسیم
ـ ۴۰ – ۳۰ گرم فسفر
ـ مصرف نمک به یک اونس محدود گردد.
ـ تغذیه ویتامین و مواد معدنی کمیاب حتماً در جیره گنجانده شود .
ـ ۳/۱ ماده خشگ جیره را از سیلاژ تأمین شود .
ـ موازنه کلسیم به فسفر
▪ فاز دوم :
فاز دوم ، به دوره دوم خشکی بر می گردد که ۲۱ روز قبل از زایمان را در بر می گیرد .
برای سازش محیط شکمبه و جلو گیری از اختلالات متابولیکی در دوره شیر دهی ، این دورة حساسی است افزایش سطح کنسانتره میکروبهای شکمبه رابه نوعی تغییر می دهد که می توانند جیره های با انرژی بالا را تخمیر نمایند و پاپیلهای شکمبه را تحریک به طویل شدن می کنند و سطح پاپیلها افزایش می یابد . در طی این دوره ،*مصرف ماده خشک شروع به افت می نماید در هنگام زایش ، مصرف ماده خشگ ممکن است ۳۰ – ۱۵ درصد زیر مصرف ماده خشگ در فاز اول باشد . گوساله متولد نشده ، سریع رشدمی کند و نیاز به مواد مغذی بیشتری دارد . کاهش وزن بدن شروع شده و به علت تجزیه چربی خطر ابتلاء به کتوزیس افزایش می یابد . ممکن است ابتلاء به کبد چرب و افزایش سطح اسید های چرب غیر استریفیه اتفاق افتد .
استراتژیها ی مدیریتی پیشنهادی در طی دوره دوم خشکی :
- افزایش کنسانتره به ۸ – ۵ پوند ماده خشک
- افزایش پروتئین خام به ۱۶ – ۱۵ در صد ، به شرط استفاده از منابع پروتئین غیر قابل تجزیه درشکمبه
- تغذیه ۱۰ – ۶ پوند علوفه خشگ بلند در روز
- ازدادن نمک خودداری شود
- دادن هر گونه بافر را حذف کنید .
- نمکهای انیونی را برای جلوگیری از کلسیم پایین خون اضافه نمایید .
- نیاسین را به میزان ۶ گرم در روز اضافه کنید .
- بالانس جیره از نظر انرژی و پروتئین
- میزان مادة خشگ جیره نباید از ۲ درصد وزن بدن تجاوز کند .
- از حدود ۸ ماهگی آبستن به بعد روزانه ۱ کیلو گرم کنسانتره در نظر گرفته می شود و تا ۵ کیلو گرم در زمان زایمان اضافه می شود.
منبع:سایت علمی خبری دام و طیور