سنندج - ایرنا - «بُز مرخز» نژاد درحال انقراض در کردستان، این روزها دیگر خیال بازیگوشی در دشت های استان را ندارد و تمایل دامداران برای نگهداری از این نژاد کاهش یافته است.




به گزارش ایرنا، بز مرخز به نام محلی (بزنه مه ره ز) تنها نژاد بز تک پوششی کشور و مولد الیافی براق، ظریف و نرم به نام (مه ره ز) است که فقط توسط این نژاد تولید می شود.
این نژاد بز در زیستگاه اصلی پرورش خود در بخش های آلوت و آرمرده شهرستان بانه اصلی ترین منبع درآمدزایی خانوارهای پرورش دهنده محسوب می شود و شیوه بهره برداری از موی این نژاد به صورت سنتی است.

موهای نرم و براق این گونه که در چند رنگ قهوه ای (گردویی)، سفید، سیاه و ترکیبی است یک یا 2 نوبت در سال چیده می شود و پس از آماده سازی، زنان روستایی با استفاده از دوک (ته شی) آن را می ریسند.
ریسیدن مه ره ز بخاطر نرمی خاصی که دارد نیازمند مهارت و دقت خاص است و ریسیدن آن از پشم گوسفند بسیار سخت تر است، الیاف تهیه شده در کارگاه های سنتی (جولایی) به صورت نوارهای پارچه ای به عرض 15 تا 20 سانتی متر تبدیل می شود.

تبدیل این نوارها به پارچه مناسب و دختن لباس مردانه کُردی به نام 'رانک و چوغه'با آن، تنها توسط خیاطان بسیار ماهر انجام می شود که زبیایی خاصی به این مد لباس محلی مردم کردستان می بخشد.
از نوارهای تهیه شده که از نظر نرمی، ظرافت و دوام مانند ابریشم است برای تهیه سجاده، کلاه و دستکش، جوراب و سه ر لانک (روپوش گهواره کودک) نیز استفاده می شود.
ورود الیاف مصنوعی به بازار از یک طرف و کاهش تمایل دامداران برای نگهداری از دام های سبک باعث شده جمعیت این نژاد به شدت کاهش پیدا کند.

مسئول بخش تحقیقات مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان می گوید: در سطح کشور تمایل دامداران برای پرورش دام های سبک کمتر شده و این امر در مورد بز مرخز مضاعف تر است.
حمیدرضا بهمنی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا افزود: زیستگاه اصلی بز مرخز جنگل های بلوط در شهرستان های بانه و مریوان است و مهاجرت روستاییان از این مناطق و اشتغال مردم این منطقه به کار کوله بری، عدم رشد صنایع نساجی در کشور و تقاضای کم برای عرضه فرآورده های بز مرخز باعث کاهش جمعیت این نژاد شده است.
وی اضافه کرد: هم اکنون تنها 800 راس بز مرخز در کردستان وجود دارد که 90 درصد این جمعیت در بخش آرد مرده بانه نگهداری می شود و تراکم جمعیت دام در حال انقراض در یک منطقه خاص، آسیب پذیری این گونه را در اثر شیوع بیماری و همخونی در گله بیشتر می کند.

بهمنی یادآور شد: برای حفظ ژنتیک بز مرخز هم اکنون در 2 ایستگاه امور دام سازمان جهاد کشاورزی کردستان و مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کردستان 500 راس نگهداری و مراقبت می شود.
این متخصص ژنتیک دامی گفت: برای حفاظت از این گونه باید در زیستگاه های اصلی و در بین دامداران منطقه بسترهای نگهداری از دام فراهم شود و تعداد راس های باقی مانده تحت پوشش یک طرح مراقبتی قرار گیرند.
یکی از دامداران روستای سماقان بخش آردمرده بانه نیز گفت: نسل های جوان تمایل زیادی برای گله داری و نگهداری از دام های سبک ندارند و هر روز تعداد گله های بز کمتر می شود.

محمود محمدی افزود: مهاجرت روستاییان به شهرها و تمایل جوانان به کولبری که درآمدی بیشتری نسبت به گله داری برای آنها دارد، باعث شده که هر سال تعدادی از گله داران، گله های خود را بفروشند.
وی اضافه کرد: با کوچک شدن گله ها و تمایل مردم به استفاده وسایل مصنوعی به جای موی بز مرخز امکان دارد در آینده دیگر کسی تمایل به نگهداری از بز مرخز نداشته باشد.
کاهش جمعیت بز مرخز به دلایل، محدودیت در منابع خوراک دامی از جمله کاهش سر شاخه زنی درختان بلوط، نبود سیاست های حمایتی از دام های تولید کننده الیاف و سود آوری کمتر در مقایسه با سایر دام های پرورشی از مهمترین چالش موجود برای این نژاد است.

اسنادی وجود دارد که ایرانیان هشت ‌هزار سال قبل از میلاد مسیح، به پرورش و اهلی کردن بز روی آوردند و جزو نخستین کسانی بودند که از این حیوان در مسیری درست، بهره‌برداری کردند.
هر سال همایشی به نام همایش روز جهانی بز در کشور برگزار می شود که امسال این همایش 27 شهریور به میزبانی کرج برگزار می شود، این همایش می‌تواند فرصتی باشد برای زمینه سازی ثبت نام ایران به‌عنوان نخستین کشور موفق در پرورش بز و گامی برای جلوگیری از نژادهای در حال انقراض از جمله مرخز باشد.
حدود ۱۸ اکوتیپ یا نژاد بُز مانند ماکویی، مهابادی، نژدی و مرخز در ایران وجود دارد.