تهران- ایرنا- آبهای جنوبی کشور با داشتن 10 گونه پستاندار شامل دلفین ها و نهنگ ها از اهمیت زیادی برخورداراست اما متاسفانه هر چند وقت یکبار شاهد به گل نشستن تعداد زیادی از این پستانداران هستیم.





به گل نشست دلفین ها و نهنگ ها تراژدی غم انگیزی است که هر چند وقت یکبار در سواحل جنوبی کشور شاهد آن هستیم . آمارهای سازمان حفاظت محیط زیست نشان می دهد در 5 سال گذشته 89 مورد در تعدادهای مختلف به گل نشینی و مرگ پستانداران دریایی شامل دلفین ها و نهنگ ها را در سواحل جنوبی کشور داشتیم که موجب نگرانی دوستداران محیط زیست شده است.

داوود میرشکار مدیرکل دفتر سواحل و زیست بوم های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست دراین باره به خبرنگار علمی ایرنا گفت: در سال 89 دو مرحله به گل نشینی پستانداران دریایی را در سواحل جنوبی کشور داشتیم.

وی افزود: بعد ازاین ماجرا جلساتی را با نهادهای مرتبط برگزار کردیم و تصمیم بر این شد شبکه امداد و نجات دریایی راه اندازی شود از این رو در همان سال مقدمات اجرای این کار بر روی سایت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت.

وی اظهار کرد: از آن زمان تاکنون یک سری دوره های آموزشی در رابطه با امداد و نجات پستانداران دریایی برای جوامع محلی، دانشجویان، مدیران ستادی، استانی و کارشناسان محیط زیست برگزار شد که اکنون بیش از 3 هزار نفر در استان تهران و بیشتر در استان های هرمزگان، بوشهر و سیستان و بلوچستان آموزش دیدند.


میرشکار گفت: در راستای این نشست ها قرار شد در استان های مختلف جنوبی چند ایستگاه تجهیزات امداد و نجات ایجاد شود تا اگر دوباره به گل نشینی پستانداران رخ داد بتوانیم در کمترین زمان ممکن امداد رسانی کنیم که تاکنون بخشی از آن محقق شده است.

وی با بیان اینکه جوامع محلی تا حد زیادی به اهمیت حفاظت از گونه های دریایی پی برده اند اظهار کرد: آموزش ها در راستای امداد و نجات بسیار مفید بوده به طوری که اهالی بومی در زمان بروز حادثه به کمک نیروهای محیط زیستی می آیند و اگر در ساحلی با پستانداری مواجه شوند در کمترین زمان ممکن به اداره کل محیط زیست استان گزارش می دهند.

وی تاکید کرد: البته اجرای چنین کاری نیازمند هزینه زیادی است زیرا به تجهیزات زیاد و ماشین آلات سنگین نیاز دارد، به عنوان مثال زمانی که یک نهنگ 20 تنی به گل می نشیند برای برگرداندن به آب به شناورها و ماشین آلات قوی نیاز داریم از این رو اجرای این طرح به تنهایی از عهده سازمان حفاظتمحیط زیست بر نمی آید و تمام نهادهای دریایی باید همکاری کنند.

میرشکار با بیان اینکه نیروی دریایی ارتش در این زمینه تا حدودی با سازمان محیط زیست همکاری می کند گفت: حتی در برخی موارد برای امداد و نجات به بالگرد نیاز داریم.

مدیرکل دفتر سواحل و زیست بوم های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: ایجاد گارد ساحلی نیز در این زمینه از اهمیت بسیار زیادی برخودار است زیرا باید به طور مداوم نوار ساحلی و حوضه های آبی را به طور مداوم رصد کنیم.



وی گفت: 10 گونه پستاندار دریایی شامل دلفین ها و نهنگ ها در آبهای کشور وجود دارد که عوامل مختلفی از جمله تورهای صیادی، رعایت نکردن حد فاصل شناورهای تفریحی، برخورد با شناورها به ویژه برای پستانداران بزرگ و آلودگی حیات آنها را تهدید می کند.

میرشکار افزود:زمانی که آلودگی نفتی رخ دهد، چون مواد نفتی روی آب قرار می گیرد موجب بسته شدن محل تنفس حیوان می شود از این رو برای تنفس با مشکل مواجه می شود، همچنین برگزاری مانورهای دریایی و امواج زیر دریایی ها هم از دیگر عوامل تهدید حیات این گونه های ارزشمند دریایی است.

وی با بیان اینکه اعتبار کنونی بخش دریایی سازمان محیط زیست برای حفاظت از محط زیست دریایی کافی نیست گفت: برای افزایش اعتبار دو طرح حفاظت از محیط زیست دریای خزر و حفاظت از محیط زیست دریای عمان و خلیج فارس را پیشنهاد دادیم که امیدواریم با تامین اعتبار این دو طرح تا حدودی کمبودهای مالی این بخش جبران شود.

وی تاکید کرد: برای پایش و حفاظت از محیط زیست دریایی و جانداران آبزی به حداقل 150 میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم که اعتبار کنونی این بخش به هیچ عنوان قابل مقایسه با این نیاز نیست.
میرشکار اظهار کرد: اگر می خواهیم رویکردمان در کشور دریا محور باشد و توسعه پایدار را در دریاها داشته باشیم باید این غفلت چند ساله را جبران کنیم.




*** دلفین


دلفین ها پستاندارانی دریازی از راسته آب بازسانان هستند که رابطه نزدیکی با نهنگ ها و گرازماهی ها دارند. اجداد این جانوران نزدیک به ۵۰ میلیون سال پیش برای پیدا کردن غذا از خشکی به دریا وارد شدند. به صورت تقریبی ۴۰ گونه دلفین وجود دارد که در ۱۷ سرده گوناگون رده بندی شده اند.
روش های تغذیه ای گوناگونی میان نژادهای دلفین وجود دارند که گاهی منحصر به یک نژاد است، ماهی و ماهی مرکب غذای اصلی دلفین ها را تشکیل می دهند.

باور بر این است که بیشتر دلفین ها از تعداد زیادی طعمه در غذاییشان بهره می گیرند. برای نمونه، در معده دلفین های پوزه بطری ای که در دام های ماهیگیران به دام افتاده بودند، ۴۳ گونه مختلف طعمه از ۲۵ تیره گوناگون شناسایی شد.

روش معمول در شکار دلفین ها به این گونه است که گروهی از آنها با حلقه زدن به دور ماهی ها آنها را در گوشه ای به شکل توپ گرد هم می آورند و سپس با حمله به این ' توپ طعمه' ماهی های سر در گم را شکار می کنند.

روش دیگر شکار نیز همراه است با تعقیب ماهی ها تا درون آب های کم ژرف، در کارولینای جنوبی دلفین های پوزه بطری اقیانوس اطلس طعمه را تا گل و لای کرانه دنبال می کنند و با گیر انداختن آنها در عمق بسیار کم شکارشان می کنند. در موارد دیگر نیز، دلفین ها با پرتاب کردن ماهی به بیرون از آب توسط ضربه باله شان به آن ها، باعث گیج شدن ماهی و شکارش می شوند.



*** نهنگ



نهنگ یا وال ( Whale) پستانداری آبزی است از رده آب بازسانان که دمی بلند دارد. پشتش پهن و گوشتالو است و زندگیش را در اقیانوس ها می گذراند، نوزاد او وقتی به دنیا بیاید بزرگ است، بدنش مو ندارد هنگامی که می خواهد نفس بکشد، از بالای سرش آب فواره می زند.

دو گروه عمده نهنگ ها یعنی نهنگ های دندان دار و نهنگ های بی دندان روش و های متفاوتی برای تغذیه دارند. نهنگ های دندان دار اغلب از ماهی و ماهی مرکب تغذیه می کنند، آنها همچنین سخت پوستان دریایی را شکار می کنند.

یکی از شناخته شده ترین روش های تغذیه در نهنگ های بی دندان، روشی است که با نام ' شکار حبابی' شناخته می شود. در این روش، هر نهنگ حباب های هوا را در زیر دریا آزاد می کند و دیوارهایی از هوای بالارونده در آب پدید می آورد. ماهیانی که درون دیوار هوایی هستند از ترس به مرکز محدوده دایره شکل حبابی می روند و در این هنگام نهنگ با باز کردن دهان خود تعداد بسیاری از آن ها را در یک بار بالا آمدن از آب می بلعد.