آتشکده کرکویه - سیستان و بلوچستان

این آتشکده که به آتشکده کرکوشاه نیز شهرت دارد در غرب روستای خمک و 8 کیلومتری تپه منطقه شهرستان و در میان زمین‌های باتلاقی سیستان و نزدیک مرز ایران با افغانستان قرار دارد. این آتشکده از جمله آثار تاریخی و قدیمی استان سیستان و بلوچستان است.

کرکویه توسط نویسندگان دوران در کتب قدیمی تشریح شده است. استخری کرکویه را نخستین راهی می‌‌داند که سیستان را به هرات متصل می‌‌کند و بنا به گفته وی، کرکویه در سه فرسنگی زرنج یا زرنک (سیستان) واقع شده است. قدمت آتشکده کرکویه را به زمان کیخسرو نسبت داده‌اند و بنا بر روایات کرکویه تا قرن هفتم هجری آبادان بوده است.



بر اساس توصیفات مورخان دوران ، این اثر تاریخی دارای دو قبه بزرگ و بر هر قبه شاخی چون شاخ گاوی بزرگ ساخته بودند و آتشگاه در زیر آن دو قبه قرار داشت. این آتشکده تا قرن 17 هجری که قزوینی آن را وصف کرده است بسیار خرم و زیبا بوده است. این بنا جزو چهار آتشکده مهم ایران بوده و موبدان آن نیز جایگاه خاص و ویژه‌ای را دارا بودند. به طوری‌که در تاریخ آمده فردوسی جهت نگارش شاهنامه و تحقیقات خود نزد موبد این آتشکده آمده است.

کرکوشاه یا کرکویه، عبارت است از بقایای یک آتشکده مربوط به دوران هخامنشی، که شامل یک دیوار خشتی - چینه‌‌ای از یک برج دفاعی شهر باستانی است. این آثار شامل تعدادی از بنا‌های بزرگ و کوچک است. این بخش دارای تالاری به طول ۱۱ متر و عرض 8.5 متر است.

کلمه کار یا کر در زبان پارسی کهن به معنی مردم جنگاور و جنگجو است. بنابراین می‌توان گفت کرکویه به معنی کوی جنگاوران است.


قلعه رودخان (گیلان)

رودخان نام قلعه‌ای است متعلق به دوره سلجوقیه که بر فراز ارتفاعات جنگلی شهرستان فومن در روستای رودخان بنا شده و 6.2 هکتار مساحت و 65 برج و بارو و دیواری به طول 1500 متر دارد. ارتفاع قلعه بین 665 تا 715 متر از سطح دریا می‌باشد. در سمت راست قلعه، رودخانه‌‏ای به همین نام قرار دارد که از ارتفاعات، سرچشمه گرفته و آب آن از جنوب به شمال در جریان است.



ارتفاع دیوارها متفاوت و از 3 تا 10 متر متغیر است و در ‏نقاط نفوذپذیر قلعه، دیوارها و باروها قطور و ارتفاع بیشتری دارند.

فرم کلی قلعه نامنظم است ‏و از دو بخش شرقی و غربی تشکیل شده است.‏ بخش غربی، شامل دروازه ورودی، چشمه، حوض، آب انبار و سردخانه، حمام، آب ریزگاه، شاه نشین ‏و تعدادی واحد مسکونی که به وسیله برج و باروهایی محصور شده اند. قلعه کلا دارای ‏دو ارگ و 16 قراول خانه است. ارگ یا شاه قلعه در دو طبقه و از آجر ساخته شده؛ ‏قراول خانه‌ها به صورت دو طبقه با نورگیرها و روزنه‌های متعدد مسلط بر محیط اطراف ‏است. در ورودی یا دروازه قلعه، شمالی است و در دو طرف آن دو برج توپر بسیار عظیم ‏ساخته شده است.


آبشار یاسوج



آبشار یاسوج با ارتفاع ۲۰ متر، از آب چشمه‌های موجود در دل كوه‌های زاگرس تشکیل شده در دو كیلومتری شمال شهر یاسوج قرار دارد. ارتفاع این آبشار ده متر است. چشم‌انداز این آبشار، نهرهای آب در بستر مارپیچ مشبك، باغ‌های میوه، مراتع سرسبز و پر از گل‌های رنگارنگ است‌.


آبشار کبودوال

آبشار کبودوال با ارتفاع 15 متر، تنها آبشار خزه‌ای کشور است که با داشتن امکاناتی برای گردشگران یکی از مهم‌ترین تفرجگاه‌های استان گلستان به شمار مي‌رود. آب این آبشار از دامنه شمالي كوه هارون به ارتفاع 1780 متر سرچشمه مي‌گيرد و زلال، شفاف و قابل آشامیدن است.



براي رفتن به اين آبشار بايد به سمت پارك جنگلي كبودوال برويد، از پارك جنگلي تا محل آبشار اصلي كبودوال حدود 20 دقيقه پياده زمان مي‌برد كه مسيري بسيار زيباست. در طول مسير به سمت آبشار، مناظر شگفت‌آور و پل‌هاي چوبي در كنار آبي روان و درختان جنگلي، شما را به وجد مي‌آورد.


برج مهماندوست - سمنان

برج مهماندوست در نزدیکی روستایی به همین نام در نزدیکی شهرستان دامغان در استان سمنان قرار دارد.

این برج بدون سقف است و ساختمانی آجری دارد و در سال 490 قمری ساخته شده است. ساختمان این برج با دقت فراوانی ساخته شده به طوری که بعد از حدود هزار سال که از عمر آن می‌گذرد، تیزی لبه تزئینات آجری قرنیزهای آن همچنان چشم‌نواز هستند. دور دایره این برج از خارج ۳۴ ذرع و قطر آن از داخل 20.7 متر است.



این برج دوازده ترک دارد که یکی از ترک‌‌ها مدخل است. پس از آن کتیبه‌‌ای قرار دارد به خط کوفی و بالای آن کتیبه دیگری است به خط بنائی و از آن به بعد گنبد مخروطی شروع می‌‌شود، اما گنبد آن خراب شده است.

در برج، یک قبر آجری در وسط و دو قبر دیگر سنگ‌‌چین دیگر دیده می‌‌شود. هویت شخص دفن‌شده در برج مشخص نیست و تحقیقی هم درباره آن انجام نشده است.

تزیینات بالای برج شامل: کتیبه‌ها و مقرنس‌کاری‌های زیبایی است که کتیبه‌ها به خط کوفی و دورتادور برج را فرا گرفته‌اند. در این کتیبه‌ها تاریخ بنای برج سال ‌٤٩٠ هجری قمری نوشته شده است. برج روی پایه‌ دایره‌ای‌شکلی قرار گرفته و قسمت تزیینات آن از ‌١٢ضلعی به استوانه تبدیل شده است که به‌دلیل این ویژگی جزو برج‌های استثنایی محسوب می‌شود.


قلعه چالشتر (چهارمحال و بختیاری)

قلعه خدا رحم خان یا قلعه چالشتر اثری باشکوه از نظر معماری و هنری حجاری در ایران، در سال 1323 قمری در چالشتر در 5 کیلو‌متری شهرکرد احداث شد.

مجموعه تاریخی چالشتر شامل سردر سنگی، خان‌نشین، اندرونی، حمام، انبارها و اصطبل‌ها است. قلعه عیانی و خان‌نشین این مجموعه تاریخی دارای 38 ستون سنگی با سر در و ایوان است.



این قلعه شامل نقوش افسانه‌ای و اسطوره‌ای، زندگی روزمره، گل و گیاه و نقوش فرشته است. این نقوش به صورت ماهرانه و زیبا خلق شده اند و در برخی موارد به صورت برجسته حجاری شده است. در این مجموعه قلعه، اندرونی با یک دالان با ‌قسمت خان‌نشین ارتباط و ایوان آن ‪ ۱۰ستون سنگی دارد.

اتاق‌های این مجموعه قلعه نیز با نقوشی به سبک نقاشی لندنی که تلفیقی از هنر نقاشی ایرانی و غربی است، مزین است و از جمله می توان به نقوش گل و گلدان، افسانه لیلی ومجنون و نقوش شامل یوسف و زلیخا به همراه خط نوشته‌ای از آیات قرآن اشاره کرد.

این مجموعه قلعه 5 ایوان دارد و 5 اتاق نیز در اندرونی آن هستند و در مجموع ‪ ۴۰ستون دارد. اندرونی آن به نام قلعه ستوده معروف است. طبقه دوم قلعه ستوده دارای پنج اتاق است اتاق پنج دری و اتاق‌های جانبی آن با نقاشی‌های (لندی) کتیبه آیات قرانی صحنه نقاشی یوسف و زلیخا سر بخاری گچ بری قاب و تخته سقف‌ها تزیین شده اند.

دو حوض سنگی بیضوی شکل در حیاط دو قلعه وجود دارد. قلعه ستوده با دالانی به قلعه خدارحم خان مرتبط می‌شود. حمام خصوصی این مجموعه از دو طرف، دالان ارتباطی به دو ساختمان است.


غار کَرَفتو (استان کردستان)

غار کَرَفتو، غاری است که در 31 کیلومتری شمال غرب شهر دیواندره در استان کردستان قرار گرفته‌است. این غار، یک غار آهکی است که در دوران سوم زمین‌شناسی شکل گرفته‌است. بخش‌هایی از این غار، دست‌کَند است و کتیبه‌هایی از دوران پیش از تاریخ دارد. آثار تاریخی موجود در این غار مربوط به سده ۳ هستند.



این غار در بهمن سال ۱۳۱۸ خورشیدی به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

در حال حاضر طول غار حدود ۷۵۰ متر است و راه های فرعی متعددی از آن منشعب می‌شود. غار چهار طبقه دارد و حجاران هنرمند، به زیبایی فضاهایی را در مدخل های غار تراشیده و اتاق ها، راهرو و دالان های متعددی را به وجود آورده‌اند.


پارک ملی پابند

پارک ملی پابند، از شمال به روستای چناربن، از شرق، به روستای نمکه، از جنوب به ارتفاعات کوه بادله و از غرب به نکا، بهشهرو زارم رود محدود می شود. این پارک در جنوب نکا و بهشهر به صورت جنگل های دست نخورده و محل رویش گونه های منحصر به فرد گیاهی، علفی، بوته ای و گونه های جانوری شاخص می باشد. مهم ترین ویژگی دیگر این پارک، وجود جنگل های هیرکانی و قرار گرفتن منطقه حفاظتی هزار جریب در این پارک است.



پارک ملی پابند در سال ۱۳۸۶، در پی پیشنهاد سازمان محیط زیست، با تفکیک محدوده پارک ملی ۷۲ هزار هکتاری پابند؛ این منطقه به دو بخش: محدوده جدید و منطقه شکار ممنوع تقسیم شد و بدین ترتیب مساحت محدوده جدید پارک ملی پابند، ۲۴ هزار و ۵۰۰ هکتار و مساحت منطقه شکار ممنوع ۴۷ هزار و ۵۰۰ هکتار اعلام شد.

پوشش گیاهی و درختی آن شامل آویشن، اسفنج، رز، زعفران وحشی، شقایق، گل بنفشه، گل گاوزبان، گون، درخت ال، آلوچه وحشی، انجیلی، ازگیل وحشی، بلوط، بارانک جنگلی، تلکا، راش، زرشک کوهی، شیردار، شمشاد، سیب وحشی، کچف، ولیک، گونه جانوری شامل پلنگ ایرانی، خرگوش، خوک، خرس، روباه، شوکا، شغال، گربه وحشی، گرگ و مرال و گونه پرندگان شامل بحری، بلبل، بلدرچین، تکا، دلیجه، سارگپه، شاهین، قرقاول، عقاب، کرکس، هدهد می شوند.


طبس، عروس کویر ایران

شهر طبس مرکز شهرستان طبس، وسیع‌ترین شهرستان ایران و شهری کویری است و در غرب خراسان جنوبی قرار دارد. آب و هوای طبس بیابانی ‌است و در ارتفاع حدود ۶۹۰ متر از سطح دریا قرار دارد. در شرق شهر طبس رشته‌کوه بلندی به نام رشته کوه شتری قرار گرفته که ضلع شرقی چاله بزرگ طبس را تشکیل می‌دهد. معادن غنی ذغال سنگ این شهرستان از وجود جنگل‌های انبوه و دریاچه‌های بزرگ در گذشته‌های دور در این منطقه حکایت دارند. این معادن، طبس را در ردیف یکی از غنی‌ترین مناطق کشور به لحاظ ثروت ملی قرار داده‌است.

عروس کویر ایران اماکن دیدنی متنوعی دارد که در ادامه آنها را برایتان معرفی کرده ایم.

ارگ طبس



ارگ طبس یا کهن‌دژ در شهرستان طبس و خیابان واعظ طبسی واقع شده‌است. این ارگ در زمین لرزه طبس (۱۳۵۷) ویران شد ولی فعلا به همان صورت دست نخورده باقی مانده‌است. گفته می‌شود این ارگ راه‌های زیر زمینی به خارج از قلعه داشته که سواری با اسب از داخل آن عبور می‌کرده است.

تاریخ ساختمان ارگ طبس مشخص نیست و از زمان‌های بسیار دور بوده‌است و ولی به وسیله میر حسن خان به سال ۱۲۱۶ قمری توسعه داده شده و دارای ۶ برج بوده که یکی معروف به برج نادر میرزا است.

ارگ طبس کتیبه ای در خود دارد و تاریخ در نهم فرودین ماه سال ۱۳۸۷ خورشیدی به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

سد کریت



سد کریت یک سد تاریخی است که در شهرستان طبس و در کیلومتر ۲۵ جاده طبس – دیهوک واقع شده است.

این سد قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین سد قوسی جهان با ارتفاع ۶۰ متر بلندترین سد در جهان برای مدت ۵۵۰ سال بوده‌است. نکته جالب تر آنکه این سد با عرض تاج ۱ متر، هنوز هم عنوان نازکترین سد جهان را با خود دارد.

آجرهای مربعی شکل، سنگ و ساروج، آهگ و خاک رس از عمده ترین مصالح به کار رفته در سد است. این سد از نوع بتونی و قوسی با ارتفاع 24.5 متر است که برای آن 85 هزار مترمکعب بتون ریزی شده است و عمق حوضچه آبگیر 20 متر، طول آن در قسمت تاج 52 متر و عرض تاج بین 120 تا 125 سانتی متر است.

از 2000 سال پیش تا اوایل قرن بیستم، بلندترین سدهای قوسی جهان (ایزد خواست فارس، کبار قم، کریت طبس) در ایران احداث شده بودند.

از نکات جالب و قابل توجه این است که حتی زلزله سال 1357 طبس با شدت 7.7 ریشتر و حداکثر شتاب 0.75 گرم نیز موجب خسارات به سد نشده است.

سد مذکور در تاریخ ۲۰ اسفند سال ۱۳۷۹ در فهرست آثار باستانی ایران قرار گرفته است.

باغ گلشن



باغ گلشن طبس باغی زیبا و تاریخی متعلق به دوره افشاریه – زندیه است و یکی از مهمترین باغهای ایرانی به شمار می ‌رود.

این باغ توسط میرحسن خان، سومین حاکم طبس، از سلسله خوانینی که به وسیله نادرشاه به حکومت طبس منصوب شدند، ساخته شده است. هزاران درخت میوه در این بنای تاریخی هشت هکتاری، طبیعت بی ‌نظیری آفریده که هر بیننده‌ ای از نظاره آن غرق در لذت می ‌شود.

این باغ بر روی امتداد جریان آب چشمه‎های سرد و گرم که به جانب طبس می‎آید شکل گرفته، آب از انتهای مجموعه وارد باغ شده و پس از آبیاری کرتها و حرکت در جویها و فواره‎ها از زیر هشتی ساختمان سردر می‎گذرد و به شهر می‎رود.

طراحی این باغ بر اساس نمونه چهارباغ است که برگرفته از آیات قرآن در مورد بهشت، دو نهر در آن همدیگر را قطع می‌نمایند. درختانی که گفته می‌شود ۴۰۰ سال عمر دارند سایه دل انگیزی را در کنار دیوارهای کهن این باغ می‌گسترانند.

در این باغ گونه ‌های مختلف گیاهان سازگار با اقلیم ‌های متفاوت آب و هوایی مانند درخت چنار که خاص مناطق سردسیر است در کنار خرما که فقط در مناطق گرمسیری رشد می‌ کند، وجود دارد.

معمار اولیه باغ، طبیعت سبز آن را با توجه به نوع درختان به صورت شطرنجی طراحی و کشت کرده است.

یک نکته منحصر به‌ فرد در باغ گلشن که تنها در تاج ‌محل هند مانند آن تکرار شده، این است که باغ به صورت مربع است، یعنی طول و عرض باغ با هم برابرند و خیابان‌ های موازی، طول و عرض این باغ را به هم متصل می ‌کنند.

سردر ورودی باغ با نمایی از اندود گچ سفید، رو به میدان و سوی دیگر رو به باغ، با ایوانی دو ستونه و تزیینات آجری نقش‎دار ساخته شده است.

بافت تاربخی اصفهک



بافت قدیم اصفهك آینه بازتاب دهنده تاریخ گذشته، فنون و فرهنگ و هنر معماری ساكنین این دیار می‌باشد. پس از زلزله سال 57 طبس این بافت به تدریج خالی از سكنه گردید. این بافت شامل منازل مسكونی و انواع مكان‌های عمومی نظیر مسجد، حمام خزینه‌ای، مدرسه و ... می باشد. شكل بناها اكثراً یك طبقه و یك یا دو ایوانی و به ندرت چهار ایوانی می‌باشد.

روستای ازمیغان



از جمله روستاهای هدف گردشگری، واقع در 47 كیلومتری شمال شرق طبس در مسیر جاده طبس- مشهد می باشد. در این روستا می توان اعجاز خداوندی را دل كویر نظاره نمود. شگفت انگیز خواهد بود اگر بدانیم در روستای ازمیغان در سایه سار نخل‌های آرمیده، شالی كاشت می‌شود. از دیگر جاذبه‌های گردشگری طبیعی و تاریخی این روستا می توان مزار سید محمد بن جعفر طیار، دامنه‌های ییلاقی و چشمه‌های گوارا، گونه های گیاهی وحشی، سكونت گاههای دالان مانند تو در تو و مكان های محل چون تخت عروس را نام برد.

آبگرم مرتضی علی (روستای ییلاقی خرو)



در این منطقه و در دیواره دره ها، حفره ها و كانال هایی به نام خانه گبر وجود دارد كه احتمالا قدمت آن به دوره ساسانیان یعنی حدود 1500 سال قبل می رسد. مبدأ آبی كه اغلب باغات و مزارع طبس را ***** می كند و از طریق نهر آبی به طبس منتقل می شود از این ناحیه منشا می‌گیرد كه به حمام مرتضی علی معروف است. بالاتر از این چشمه دره بسیار تنگ می شود و از دو طرف چشمه‌های كوچكی به درون دره سرازیر می شوند. در ادامه مسیر به طاق شاه عباسی می رسیم كه بنایی است تاریخی و زیبا با قدمت بیش از 700 سال.

روستای پیرحاجات



واقع در 125 كیلومتری شمال غربی طبس با منطقه‌ای كوهستانی و اقلیمی ییلاقی و معتدل از توابع بخش مركزی می باشد. روستای پیرحاجات به خاطر مزار مشهور و مورد توجهی كه دارد (بقعه شیخ احمد بن اسحاق با قدمت 950 سال) همواره پذیرای تعداد زیادی زائر می باشد. از جمله جاذبه‌های گردشگری و تاریخی این روستا قلعه تاریخی مشهور به روت، باغ پیر مشهور به درخت مراد و وجود درخت‌های قدیمی با گونه‌های مختلف می باشد.

روستای نایبند



روستای نایبند در فاصله 225 كیلومتری طبس در كنار جاده طبس- كرمان واقع شده است. این روستا در منطقه‌ای كوهستانی است و ابنیه روستا بر روی صخره‌ای سنگی با تبعیت از شیب طبیعی زمین در دامنه كوه بنا شده‌اند و باغهای مكبات و نخل ها و مزارع در دره مجاور استقرار یافته‌اند. سكنه، خانه‌های خود را بدون حد و مرز مشخص با استفاده از گل و شاخ و برگ درختان با تلفیقی زیبا در شیب كوه و دره ساخته‌اند. بطوری كه بام یك خانه نقش حیاط خانه مجاور را ایفا می كند (مشابه این معماری در روستای اسفندیار واقع در 135 كیلومتری جاده طبس- كرمان نیز وجود دارد) و بر اساس این شیوه معماری به آن ماسوله كویر نیز اطلاق می‌شود.