دیده بان حقوق حیوانات: به گفته مسئولان دفتر تنوع زیستی و حیات وحش سازمان محیط زیست، گوزنهای زرد ایرانی که به منطقه حفاظت شده دنا منتقل شده بودند، به زادگاه تاریخی خود در اطراف دز و کرخه خوزستان منتقل میشوند.
به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، در اواخر دهه ۱۹۵۰ یک شکارچی آلمانی بنام ورنر ترنز (Wernr Trense) با همکاری یک هیات تحقیقی، برای جستجوی گوزن زرد به ایران آمدند و در حالی که تصور میشد نسل گوزنهای زرد ایرانی برای همیشه منقرض شده اما به طور اتفاقی گلهای از این گونه پیدا شد. در این سفر موفق به زنده گیری یک زوج گوزن در بیشه زارهای حاشیه رودخانه کرخه شدند سپس این گوزنها به باغ وحش اوپل در آلمان منتقل شدند.حالا ۶۰ سال بعد از انتقال گونههای احیا شده در باغ وحشی در آلمان، گوزنهای ایرانی همچنان پناهگاه ندارند و سازمان محیط زیست هر بار در حال انتقال از یک زیستگاه به زیستگاه دیگر است و در آخرین اقدام، مدیرکل دفتر حیات وحش سازمان محیط زیست کشور به آنا می گوید: برای انتقال گوزنهای زرد از منطقه دنا به منطقه هلوه در خوزستان مطالعات کارشناسی صورت گرفته اما مشکلاتی همچنان وجود دارد.
برنامههای احیای جمعیت گوزن زرد ایرانی اما از سال ۱۳۳۶ آغاز شد، در ابتدا نمونههایی از گوزن زرد را با روش زندهگیری از آلمان به منطقه دشتناز در ساری بردند و طی ۵ مرحله از سال ۱۳۵۶ تا ۱۳۶۸ در مجموع ۵۲ راس گوزن زرد شامل ۲۲ نر و ۳۰ ماده زندهگیری شده و سپس به جزیره اشک منتقل شدند.
هرمز اسدی، اکولوژیست برجسته ایرانی بعد از آغاز پروژه احیای گوزن زرد با همکارانش در سال ۱۳۸۶، انتقال گوزن ها به مناطق مختلف کشور به خصوص منطقه حفاظت شده دنا و همینطور دز و کرخه را آغاز کرد. اگرچه او و حبیب الله عباسپور، رئیس منطقه حفاظت شده دنا در تاریخ ۱۹ دی ماه ۱۳۸۶ و حین انتقال ۶ راس گوزن از ساری به یاسوج در شهر سمیرم بر اثر سقوط اتومبیل به ته دره جان سپرد، اما پروژه ادامه یافت.
انتقال گوزنها به دنا اما با حاشیههای زیاد همراه بود، بعد از مرگ هرمز اسدی، گوزنهای زرد ایرانی منطقه آب سپاه و تنگ پوتک، یا توسط سگ های وحشی شکار شدند و یا شکارچیان غیر مجاز آنها را به گلوله بستند. تا جایی که در اردیبهشت ۱۳۹۰ گزارشی از وضعیت گوزنهای زرد منتشر شد که حادثهای شبیه فیلمهای وسترن را نشان میدهد.گوزنها یکی یکی سر بریده شده و صبح فردا بر سر در پاسگاه محیطبانی سایت حفاظت شده دنا آویخته میشدند.
اگرچه منطقه حفاظت شده دنا به دلیل ضعف در ساختار مدیریت محیط زیست استان، زیستگاه امنی برای حفاظت از گوزن زرد ایرانی به حساب نیامده این بار انتقال به منطقه ای صورت می گیرد که در سالهای گذشته با هجوم گونهای مگس و شیوع بیماری مسری «میاز» در جنگلهای دز و کرخه، تعدادی از گوزنهای منتقل شده در این منطقه کشته شدند.
مدیرکل دفتر حیات وحش سازمان محیط زیست کشور در توضیح این انتقال در گفتوگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری آنا گفت: دو سال پیش که مسئولان دفتر تنوع زیستی و حیات وحش سازمان محیط زیست کشور از مناطق حفاظت شده «دز» و «دنا» بازدید کردند و در این بازدید مجوزی برای انتقال گوزن زرد دنا به استان خوزستان صادر شد.
مجید خرازیان مقدم در پاسخ به این سوال که با وجود سابقه بیماری میاز در سایت «هلوه» چطور با انتقال گوزن زرد ایرانی به این منطقه موافقت شده است گفت: پس از آنکه چندین راس گوزن در سایت هلوه بر اثر بیماری میاز تلف شدند، سازمان محیط زیست کشور اعتباراتی برای ساخت قرنطینه به استان خوزستان اختصاص داده است و فقط ۳ یا ۴ راس به این سایت منتقل میشوند که در منطقه قرنطینه میمانند و در صورتی که مشکلی پیش نیاید در سایت هلوه رها میشوند که برای رهاسازی سه منطقه در حدود ۱۰ هکتار برای آنها در نظر گرفته شده است.
در حالی وی تاکید کرده، این انتقال به خاطر وجود تعداد گوزنهای مازاد در منطقه حفاظت شده دنا به خوزستان منتقل می شود که منطقه آبسپاه در دنا بر اثر سوء مدیریت زیستگاه امنی برای گوزنهای زرد تلقی نمی شد.
به گفته وی دفتر حیات وحش سازمان محیط زیست کشور به اداره محیط زیست استان خوزستان اعلام کرده که تا انجام تحقیقات بیشتر در این زمینه انتقال تعداد بیشتری گوزن زرد به خوزستان ممکن نیست.
پای کارشناسان بینالمللی هم به ماجرای گوزن زرد باز شد
مدیرکل دفتر حیات وحش اما با اعلام این خبر که سازمان محیط زیست کشور برنامهریزی بلندمدتی برای حفاظت از گوزنهای زرد ایرانی انجام داده و از کارشناسان کشورهای دیگر درخواست کمک کرده است، افزود: برای حفاظت بهینه از گوزن زرد و با هدف ساماندهی مراکز نگهداری گوزن زرد و همچنین با کمک اتحادیه جهانی حفاظت(IUCN) امروز گروهی از کارشناسان کشورهای مختلف به ایران آمدند تا در مرحله اول نسبت به تهیه تدوین برنامه جامع مدیریت گوزن زرد اقدام شود که شامل جمعآوری اطلاعات، بازدید از سایتهای گوزن زرد، برگزاری کارگاههای آموزشی و در نهایت تهیه پیش نویس طرح میشود.
خرازیان اضافه کرد: بر اساس برنامه جامع مدیریت گوزن زرد، مناطقی که در کشور برای زیست این گونه جانوری مناسب باشد مشخص شده و بعد از انجام این مراحل میتوان انتقال گوزن زرد را به مناطق دیگر انجام داد. بنابر این تحقیقات مشخص میشود که در کدامیک از سایتهای حیات وحش کشور با چه شرایط و چه تعدادی میتوان گوزن زرد نگهداری کرد.
پیشینه گوزن زرد ایرانی
آنطور که تحقیقات منتشر شده از سوی سازمان محیط زیست نشان می دهد؛ این گونه زیبا در پنج قرن گذشته در مناطق جنگلی خاورمیانه از جنوب غرب و سلسله جبال زاگرس در ایران تا حاشیه مدیترانه مانند سوریه، لبنان، اردن وعراق می زیسته است اما به دلیل تخریب زیستگاه وشکاربی رویه ، جمعیت آن به شدت کاهش یافته و نهایت زیستگاههای این گونه محدود به جنگل های حاشیه رودخا نه های دز و کرخه خوزستان در ایران می شود.
در سال ۱۸۷۰ رابرستون (Robertson) معاون کنسول انگلیس در بصره در یک سفربه قصد شکار به سواحل رود کارون یک راس گوزن زرد را در بیشه های حواشی رودخانه کرخه شکار و پوست و شاخه های آن راجهت مطالعه به انگلستان می فرستد نتایج این بررسی ها و مقایسه با گوزن زرد اروپایی نشان داد گوزن زرد ایرانی نادرترین و با ارزش ترین گوزن زرد دنیا است و اولین بار درهمین سال توسط ویکتور بروک به انجمن جانورشناسان لندن معرفی و نیم قرن بعد بر الرمن و مورسیون اسکات نسل آن منقرض شده اعلام شد. در سال ۱۹۴۶ نیز بوکاک گزارش می کند که تلاش برای یافتن گوزن ایرانی به نتیجه ای نرسیده و تصور می شود نسل آن از بین رفته است.
در سال ۱۹۵۵ لی مریام تالبوت در ماموریتی از جانب اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی ، اطلاعات مفیدی مبنی بر اینکه هنوز آخرین بازماندگان گوزن های زرد ایرانی در حواشی رودخانه های کرخه و دز زیست میکنند، دریافت می کند. سپس هالت فورت جستجو و مطالعات مفصلی را در مورد این گونه و زیستگاه آن آغاز کرد.
با این حال اهمیت گوزن زرد به اندازه ای است که درباره آن در متون تاریخی و باستانی مطالبی یافت شده است.گوزن زرد ایرانی مورد توجه پادشاهان و هنرمندان ایران باستان بوده و در بسیاری از آثار و سنگ نوشته کهن ایران زمین و آثار هنری آن دوران اثر این گونه زیبا دیده می شود. نقشهای طاقبستان کرمانشاه که شکارگاه خسرو پرویز پادشاه ساسانی را به تصویر کشیده، گلههای گوزن زرد ایرانی دیده می شوند.
همینطور بر تصویر قباد اول پادشاه ساسانی که در حال شکار گوزن با نیزه است، گوزن زردی نشان داده شده که از جلوی پای اسب او میگریزد. در صحنه ای دیگر شاپور دوم پادشاه ساسانی شاه با تاج ویژه ساسانیان بر گوزن زرد ایرانی سوار و میکوشد او را با خنجر از پای در آورد!