پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: بیابان زایی در کنار دو چالش تغییر اقلیم و کمبود آب شیرین به عنوان سه چالش مهم جامعه جهانی در قرن ۲۱ محسوب میشود. به همین منظور سازمان ملل متحدد کمیته ای بین الدول جهت تدوین کنوانسیون بین المللی مقابله با بیابان زایی راه اندازی نمود و این کمیته پس از ۳ سال طی جلسات مختلف سرانجام در ۱۷ ژوئن (برابر با ۲۷ خرداد) ۱۹۹۴ کنوانسیون بین المللی مقابله با بیابان زایی (UNCCD) را تاسیس نمود.
بر همین اساس ۱۷ ژوئن برابر با ۲۷ خردادماه به عنوان روز جهانی مقابله با بیابان زایی نام گذاری شد.


شعار روز جهانی مقابله با بیابان زایی ۲۰۱۴ اینگونه انتخاب شده است:


زمین به آیندگان تعلق دارد آنرا در مقابل تغییر اقلیم حفظ کنیم Land Belongs to the Future – Let’s Climate Proof it



کنوانسیون بین المللی مقابله با بیابان زایی به منظور جلب مشارکت جهانی در جهت معکوس نمودن پدیده بیابان زایی، تصویب قوانین الزام آور و توافقات بین المللی و تشویق دولت ها و مردم در راستای کاهش اثرات خشکسالی، ریشه کن نمودن فقر و انجام فعالیت های توسعه ای سازگار با محیط زیست تاسیس گردید.

بیابان‌ زایی چیست؟
بیابان‌ زایی تخریب سرزمین به معنی کاهش یا از دست رفتن توان تولیدی یا اقتصادی اراضی دیم، مرتع، چراگاه، جنگل، بوته‌زار در مناطق خشک، نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب می باشد.
عوامل موثر در بیابان‌ زایی
- بهره‌برداری بیش از حد از منابع آب و خاک از طریق فعالیت‌های کشاورزی
- چرای بیش از حد دام
- قطع درختان و جنگل‌زدایی
- آبیاری و زهکشی نامناسب
- تغییرات اقلیمی
- بروز سیلاب‌های شدید
- خشکسالی های متناوب
آثار و پیامد‌های بیابان‌زایی
فرسایش خاک ناشی از باد و یا آب
از بین رفتن پوشش گیاهی (بخصوص گونه‌های بومی هر منطقه)
افت کمی و کیفی آب‌های زیر زمینی و خشک شدن قنات‌ها
سبز نشدن بذرها در چندین مرحله بذرپاشی
بلند شدن گرد و خاک زیاد از یک منطقه
کم شدن میزان بارندگی
از بین رفتن یا کوچ حیات وحش
کاهش حاصلخیزی خاک و افت توان تولید زمین‌های کشاورزی
هجوم ماسه‌های روان و خسارات ناشی از آن
بیکاری، گرسنگی و گسترش فقر
مهاجرت






با چهار گام کوچک می توانیم مسیر تاریخ را تغییر دهیم


خانم مونیک باربو، دبیر اجرایی کنوانسیون مقابله با بیابان زایی سازمان ملل متحد به مناسبت روز جهانی مقابله با بیابان زایی سال ۲۰۱۴ در پیامی گفت: ما می توانیم با چهارگام کوچک، مسیر تاریخ را تغییر دهیم.
اول مانع از تخریب مناطق بیشتر شویم چرا که اکوسیستم های سالم مسیر طبیعی حفاظت ما در مقابل بلایای طبیعی هستند لذا باید احیا و بهبود اراضی تخریب شده را در مقیاس بزرگ در اولویت برنامه ها قرار دهیم. این امر موجب به حداقل رسیدن اثرات منفی بر اراضی شده و امکان بازیابی توان طبیعی از دست رفته آنها را فراهم می آورد.
دوم به شکل جمعی در مقیاسی جهانی موضوع سرزمین و اراضی را در دستور کار جهانی سازگاری و انطباق با تغییر اقلیم قرار دهیم. این مهم تحقق یافتنی است زیرا تمام ۱۶۹ کشوری که تحت تاثیر تخریب سرزمین و خشکسالی قرار دارند، عضو کنوانسیون تغییر اقلیم نیز هستند.
سوم تعیین اقدامات مشترک با اهداف و شاخص های مشخص که انگیزه لازم را برای تبدیل این آرزو به واقعیت بوجود آورد و نهایتا ایجاد سازوکارهای لازم به منظور توانمندسازی جوامع آسیب دیده جهت رویارویی با بدترین فشارهای اقلیمی که ممکن است در آینده رخ دهد.



بیابانزایی در ایران
کنوانسیون بین المللی مقابله با بیابان زایی در تاریخ ۱۳۷۵/۱۰/۹ به تصویب مجلس شورای رسید و ایران سومین کشور امضا کننده و یکی از ۱۹۱ کشور عضو این کنواسیون می باشد.


هر سال ۱۰۰ هزار هکتار به بیابان‌های کشور افزوده می‌شود
بر اساس اعلام رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، ۱۰۰میلیون هکتار از عرصه‌های کشور به‌دلیل کاهش سطح آب سفره‌های زیرزمینی و شور و قلیایی شدن آن و نیز کاهش پوشش گیاهی در معرض بیابان شدن است.
همچنین معاون این سازمان به خبرگزاری مهر می گوید: برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی و برداشت بیش از حد خاک برای توسعه موجب شده که سالانه حدود ۱۰۰هزار هکتار در کشور بیابان‌زایی داشته باشیم.


پرویز گرشاسبی همزمان با روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی می گوید که بی توجهی به مدیریت جامع حوضه‌های آبخیز مهم‌ترین علت بیابانی شدن اراضی در سال‌های اخیر بوده است. گرشاسبی با بیان اینکه طبق برنامه ۵ ساله پنجم سالانه باید ۵۰۰ هزار هکتار از کانون‌های تولید ریزگرد در کشور مهار شوند گفت که سال گذشته به‌ دلیل تامین نشدن اعتبارات تنها ۲۰ هزار هکتار از این کانون‌ها با همکاری وزارت نفت در خوزستان مهار شده است.
در حال حاضر از ۱۶۴ میلیون هکتار مساحت کشور ۳۲ میلیون هکتار در محدوده‌های بیابانی قرار دارند که از این میزان ۷ میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار کانون‌های بحرانی هستند.


منبع:دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران