منطقه حفاظت شده بحر آسمان




نام انگلیسی : Bahr Aseman protected areaنام فارسی : منطقه حفاظت شده بحر آسمان

در دهه 1350 به واسطه ارزش هاي منحصر به فرد بخش هاي جنوبي منطقه در حوزه كوه قرقطوئيه با احداث پاسگاه در منطقه اسفندقه اقدامات لازم جهت حفاظت منطقه به عمل مي آمده است ولي به واسطه نبود امنيت در محل بطور كل حفاظت آن تا چند سال قبل متوقف شده بود. شايان ذكر است منطقه مذكور در فهرست مناطق تحت مدیریت كشور نبوده است ولی با توجه به ارزش های منحصر به فرد توسط گشت سیار شهرستان جيرفت و همچنين نيروهاي مستقر در پاسگاه اسفندقه گشت و کنترل در آن صورت مي پذيرد.




موقعيت جغرافيايي
( عوارض و منابع فيزيكي، آدرس موقعيت جغرافيايي نسبت به شهر – روستا):
اين منطقه از N2846 تا N2913 عرض شمالي و E5656 تا E5735 طول شرقي از نصف النهارگرينويچ قرار گرفته است. این منطقه در 215 کیلومتر ی جنوب مرکز استان و در 25 کیلومتری شرق شهرستان رابر و همچنین 40 کیلومتری شمال غرب شهرستان جیرفت واقع شده است.


وسعت منطقه:

118800 هكتار.
دامنه تغييرات ارتفاع از سطح دريا: حداكثر ارتفاع3680 متر مربوط به كوه بحرآسمان و حداقل ارتفاع1920 متر در حوالي علي آباد مي باشد.


نوع اقليم:


منطقه دارای اقلیم سرد و خشک بوده و در زمستانها بخش های زیادی از آن پوشپیده از برف می گردد. به واسطه شرایط آب و هوایی خاص در فصول گرم سال از مهمترین ویژگی های جلب توریسم به منطقه می باشد.


تشريح وضعيت طبيعي( شرح اجمالي سيماي منطقه):


منطقه بحرآسمان مجموعه ای کوهستانی است که به همراه جبال بارز طولانی*ترین و مرتفع ترین رشته کوه جنوب شرقی کشور را ایجاد کرده است. در واقع این کوهستان به مانند بسیاری از کوهستانهای واقع شده در مجموعه فلات مرکزی تنها یکسری کوه پراکنده نبوده بلکه کاملاً رشته کوهی مرتفع است که از نظر توپوگرافی و اقلیمی هیچ سنخیتی با مناطق دشتی اطراف خود ندارد. ارتفاعات این کوهستان که در جنوب شرقی شهر کرمان واقع شده و در نزدیکی کوهستانهای هزار و جوپار قرار دارد زمستانهای بسیار سردی دارد که همراه با بارش برف است و این برف در ارتفاعات تا مدتها باقی می ماند. ارتفاعات بحرآسمان در بخش جنوبی با قرار گرفتن در حوزه آبریز هلیل رود و جازموریان نهایتاً به مناطق دشتی با ارتفاع 600 تا 1200 متر ختم می*شود که از آب و هوای بسیار گرمی و تا حدودی مرطوب برخوردار است.



برعکس جبهه شمالی این رشته کوه به دشت*های مرتفع*تری وصل می*شود که دارای اقلیمی سرد و خشک هستند. این محدوده کوهستانی مرتفع هم به دلیل بارش سالانه نسبتاً زیاد که شامل باران و به ویژه برف است و هم وجود چشمه*های فراوان از منابع آبی فراوانی برخوردار است که به صورت جوی ها و رودخانه*های کوچک و بزرگی می*شود که تمامی آنها از سرچشمه*های رودخانه هلیل رود بوده که نهایتاً به هامون جازموریان می*ریزند. از نظر زمین شناسی 60 درصد رسوبات در ارتباط با دوره ترشیری تا پالئوژن بوده که رسوبات آبرفتی، مخروط افکنه های بادبزنی و رسوبات نمکی را در بر می گیرد.



15 درصد در ارتباط با دوره ترشیری تا نئوژن می باشد که شامل رسوبات پیروکلاستیک، اندزیت، رسوبات آبرفتی، رسوبات نمکی و آهکهای نمولیتی می باشد. 10 درصد رسوبات مربوط به دونین – پالئوزوئیک تحتانی می باشد که عمدتاً رسوبات آهکی، پیلولاوا و دایکهای سیلیسی می باشند. 8 درصد در ارتباط با دوران ژوراسیک بوده که شامل آهک توربیدایتی، ماسه سنگ، سیلتستون و آندزیت های بالشتی می باشند. 7 درصد باقیمانده مربوط به دوران کواترنری و شامل رسوبات عهد حاضر است. در منطقه بحر اسمان شیب عمده منطقه بین 1 تا 14 درصد می باشد و باقیمانده بین 24 تا 38 درصد است. همچنین در بخش های اندکی از شمال شرق، شمال، مرکز و جنوب شیب بین 38 تا 71 درصد می باشد. جهت اصلی شیب های دیده شده در منطقه جنوب شرق تا جنوب غرب بوده و در بعضی از محدوده ها جهت شیب شمال شرق تا شمال غرب نیز مشاهده شده است.



منابع بيولوژيكي( پوشش گياهي – حيات وحش):

الف) تيپ گياهي:
ب) درصد پوشش گياهي:
50 درصد پوشش مرتعی با تراکم تاج پوشش گیاهی یک ساله و چند ساله بین 25 تا 50 درصد، 25 درصد اراضی جنگلی با تراکم تاج پوشش بین 5 تا 25 درصد، 20 درصد اراضی با تراکم تاج پوشش گیاهان مرتعی و بیرون زدی های سنگی و در شمال و شمال غرب منطقه 5 درصد زراعت دیم وجود دارد.
گونه هاي گياهي منطقه:
انار شيطان(Tecomella undulate)، خرزهره(Nerium indicum)، انجير وحشي(Ficus johannis)، زيتون وحشي(Olea aucheri)( ساير اطلاعات در جدول شماره 1 ارائه شده است)
گونه هاي جانوري منطقه:
خرس سیاه با حضور خود در بخش های مرکزی و شمالی از جمله ارزش های جانوری منطقه محسوب می گردد. بررسی ها بیانگر قرار گیری منطقه پیشنهادی بحرآسمان در کریدور مهاجرتی خرس سیاه از زریاب به ارتفاعات خبر از طریق مسیر شنگرا و قرقطوئیه می باشد. به نظر می رسد که لك لك سياه نیز در منطقه جوجه آوری نموده که بررسی های تکمیلی در این خصوص ضروری است. سایر گونه های جانوری در فهرست شماره 2 ارائه شده است. ضمناً بر اساس بررسی های انجام شده توسط آقای مهندس مهجورآزاد در سال 1387 در دو رودخانه واقع در بخش های جنوب شرق منطقه پیشنهادی اعم از رودخانه شور که از سرشاخ ههاي شمالي هليل رود می باشد( محل تقاطع اين رودخانه با جاده آسفالت جبال بارز – جيرفت) گونه های Paracobitis sp. و Cyprinion watsoni و در رودخانه گلويي که از سرشاخ ههاي شرقي هليل می باشد گونه های Garra persica، Cyprinion watsoni، Capoeta damascina و Paracobitis sp. صید گردید.


تعداد و نوع منابع آبي:



در منطقه بحر آسمان به واسطه وجود رودخانه های هلیل، گردین، دولت آباد، هنزا، رمان و چشمه هاي فرااون ذكر شده در جدول شماره 3 و همچنين آبگرم گيشكي بر روي مرز جنوبي مطقه در محدوده كوه قرقطوئيه در مختصات جغرافيايي3198081 496660R40 در ارتفاع 1796 متر نيز حائز اهميت مي باشد.



وجود آثار و ابنيه تاريخي- مذهبي-فرهنگي:

در حاشيه شمالي منطقه سلطان سيد احمد وجود داردكه در بين مردمان منطقه از جايگاه ويژه اي برخوردار مي باشد.



وجود آثار و پديده هاي طبيعي( آبشار-غار و ...):

الف) چشم اندازهاي منحصر به فرد:
آبشار گلم دختركش،* غار نيشر( زيستگاه خرس سياه)، رودخانه هاي دائمي همچون هليل، توپوگرافي منحصر به فرد كه منجر به پيدايش انواع چشم اندازها گرديده است.



وضعيت جوامع محلي:


الف) جمعيت مناطق مسكوني داخل:
از جمله آبادی های داخل و حاشیه منطقه پیشنهادی بحرآسمان مي توان به اطلاعات مندرج در جدول 4 اشاره داشت.
ب) روش عمده امرار معاش جوامع:
باغداري( شامل گردو، سيب، زردآلو، مركبات)، دامداري و كشاورزي
ج) ميزان درآمد ساليانه افراد محلي:
در حدود يك صد ميليون ريال از طريق محصولات باغي و هفتاد ميليون ريال از طريق دامپروري
د) وضعيت وابستگي جوامع محلي به منابع موجود در منطقه:
با توجه به قرار گيري منطقه پيشنهادي در محدوده مراتع ييلاقي همه ساله از اواسط ارديبهشت تا اواسط مهر ماه شاهده حضور حداقل 15000 دام در منطقه مي باشيم. در برخي از دره ها شمال و شرق منطقه شاهد توسعه باغات گردو، سيب، زردآلو و مركبات مي باشيم.
ه) وضعيت آگاهي جوامع محلي از مسايل زيست محيطي:
تعداد زيادي از افراد محلي، حفاظت از عرصه هاي طبيعي را ضروري مي دانند.



عوامل آسيب پذيري منطقه:

به واسطه توسعه باغات در منطقه بحرآسمان( عمدتاً در حاشیه) در چند سال اخیر برخورد منافع مردم و حیات وحش رو به افزایش قرار گرفته است به طور یکه تخریب کندوهای عسل، تخریب محصولات باغی، خورده شدن دام ها و حتی حمله به انسانها توسط خرس رو به افزایش گذاشته است. خشكسالي هاي چند سال اخير، وجود تفنگ هاي غير مجاز، چراي بيش از ظرفيت مراتع، تبديل عرصه ها از ديگر موارد آسيب پذيري منطقه محسوب مي گردد.



كمبودها و نيازها:

الف) تعداد آبشخور مورد نياز( با تعيين محل بر روي نقشه):
ب) تعداد پاسگاههاي مورد نياز( با تعيين محل بر روي نقشه):
شنگرا در مختصات 3217304-553004 R 40
اسفندقه در مختصات 3177335-5140224 R 40 ( پاسگاه با تمتمی امکانات موجود می باشد)
گهنه نو در مختصات 3232518-526107 R 40
توکل آباد در مختصات 3216078-512644 R 40
ج) تعداد وسايل نقليه مورد نياز:
ماشين كمك دار2 دستگاه
موتور سيكلت 5 دستگاه
د) تعداد نيروي اجرايي مورد نياز:
12 نفر
ه) ساير نيازها:
بیسیم، اسلحه و سایر تجهیزات رفاهی به تعداد پاسگاههای پیشنهادی، ضمناً به واسطه وجود چندین باغ میوه همچون گیجو پرونو، نیشر، محمدی و باغ راعی در محدوده اصلی زیست خرس سیاه در منطقه بحر آسمان، خرید باغات مذکور که در حدود 7 تا 10 میلیون تومان قیمت داشته و یا پیش خرید محصولات با مبلغی در حدود 500 هزار تومان می تواند در کاهش حساسیت های جوامع محلی موثر بوده و در عین حال خرس از امنیت بیشتری برخوردار خواهد بود.


ساير قابليت هاي منطقه:


تعریف مناطق تحت مديريت با اولویت حفاظت از خرس سیاه تا كنون در كشور در منطقه حفاظت شده بیرک و منطقه حفاظت شده پوزک در استان سیستان و بلوچستان محقق شده است كه داراي مشكلات متعددي مي باشد. لذا منطقه بحر آسمان پس از منطقه پيشنهادي زرياب واجد ارزش فراوان جهت حفاظت از خرس سياه مي باشد. همچنين حفاظت منطقه بحر آسمان علاوه بر کاهش سطح جنگلهای طبیعی، منجر به اعمال مدیریت تعارضات بین خرس سیاه و مردم محلی و زمينه ساز اجرای شدن برنامه*های آموزش زیست محیطی خواهد شد.


حد و حدود پيشنهادي

شمالاً در امتداد جاده آسفاله جيرفت- رابر در حوالي روستاي گراه به كوه شنگرا آغاز و از آبادي كلم دختركش، دروا، بستان، گدار سرخ، آب برده، باب گرگ، اورچ مراد، كاكان، جنگا، دره ميشان، شهيد نظري، باب سيبا، قلندري، تيرگري خامكوئيه، گودگردو، ده شيخوني عبور نموده و پس از دره جوش آب از مزرعه دال خوني، مزرعه گودگرد به رودخانه دره كيل ختم مي گردد.


شرقاً از زيارتگاه شاه چهل مرد به طرف ارتفاعات كوه سير و مزرعه صنيقو و در امتداد رودخانه هاي زمان و رمون، دولت آباد وكمون و اتصال به رودخانه هليل رود كه در اين قسمت رودخانه وارد منطقه مي شود و سپس از ارتفاعات لويا و بنه ده شاخ مي گذرد.
جنوباً از محدوده كوه بنه ده شاخ و آبادي هاي كل صفايي و چناران سفلي عبور مي نمايد.
غرباً طي عبور از آبادي پيلوئيه، سرلرد، گزنگ، سلطان حسين، مزرعه نراب در امتداد جاده خاكي به رودخانه فصلي گردان و آبادي هوشوئيه، سقين و مجدداً اتصال به رودخانه دره كيل.


























منبع:کویرها و بیابان های ایران


لینک: منطقه حفاظت شده بحر آسمان