سمندر آتشین لرستان گونه ای دوزیست دم دار میباشد که تنها در کشور ایران آن هم در نقاط محدودی در لرستان یافت میشود. این دوزیست به شدت در معرض انقراض میباشد. مرکز تحقیقات اکولوژی و خزنده دوزیست شناسی در برنامه تحقیقاتی ۲۰۰۷- ۲۰۱۰ به طور اورزانسی به مطالعه این گونه میپردازد. این مرکز به نتایج بسیار جالبی که به بقاء این گونه کمک فراوانی میکند رسیده است. تکمیل تحقیقات تنها با حمایت های دولتی امکان پذیر میباشد که متاسفانه تا کنون انجام نشده است.



جهان جانداران از ابتدا تا کنون دستخوش تغییرات فراوانی بوده اند. بسیاری از گونه های جانوری و گیاهی در زمان های مختلف تاریخ زمین از بین رفته اند. برخی از این انقراض ها را انقراض گروهی میخوانند. موضوع مورد بحث ما انقراض گروهی نیست بلکه انقراض انفرادی میباشد. سمندر ها گروهی از دوزیستان میباشند که در نقاط مختلفی در سطح جهانی پراکندگی دارند. بسیاری از آنها پراکندگی وسیعی داشته و برخی دیگر فقط در نقاط محدودی پراکنده شده اند.




سمندر لرستانی با نام انگلیسی Lorestan Newt و نام علمی Neurergus kaiseri گونه ای دوزیست دمدار میباشد. این گونه بدنی لیز دارد (شبیه قورباقه ها) و دارای نقش و نگار زیبایی است. نقش و نگار زیبای این گونه دوزیست و پراکندگی محدود آن باعث جلب توجه بسیاری از افراد علمی و غیر علمی شده است. این گونه به دلیل اینکه وضعیت حفاظتی نگران کننده ای دارد و در حال انقراض میباشد برای افراد علمی مهم میباشد. اما زیبایی بیش از حد این سمندر و حرکات جذاب این گونه در آب باعث شده است که این گونه برای افراد غیر علمی نیز جذاب باشد. اما موضوع مهمتری که ارزش سمندر لرستانی را در بین سمندر های جهان بالا برده است نادر بودن آن میباشد. به دلایل بالا و بسیاری دیگر نویسنده سمندر لرستانی را فرشته لرستانی نامیده است.



سمندر لرستانی به دلایل مختلف در حال حاضر جرء لیست قرمز واحد حفاظت جهانی (IUCN) قرار گرفته است. موقعیت حفاظتی این گونه در IUCN در وضعیت بسیار بد حفاظتی یعنی CR قرار گرفته است. در سال های اخیر نویسنده وضعیت حفاظتی سمندر لرستانی را بسیار نگران کننده شمرده شده است و احتمال انقراض این گونه در طی دهه آینده داده است. نتایج تحقیقات نویسنده روی تاریخ زندگی سمندر های ایران (شامل سمندر لرستانی و کردستانی) نشان داد که سمندر کردستانی خوشبختانه وضعیت خوبی دارد.



اما متاسفانه سمندر لرستانی با یک بحران شدید اکولوژیکی روبرو است. این نتایج از طریق بافت شناسی سلولی به دست آمده و از دیدگاه اکولوژیکی تفسیری شده است. تفسیر اکولوژیکی که نویسنده از نتایج تحقیقات خود روی سمندرهای ایران به دست آورده بود را در نشریه Froglog واحد حفاظت جهانی IUCN/SSC گروه ویژه دوزیستان ( ASG) در February ۲۰۰۷ به چاپ رساند. مطالعه عواملی که این گونه را تهدید به انقراض میکند تنها محدود به نتایج تحقیقات نویسنده در مرکز تحقیقات اکولوژی و خزنده دوزیست شناسی میگردد که در سطح وسیعی اجرا شده است.




سمندر لرستانی در مناطق کوهستانی و صعب العبور لرستان پراکنده شده است. زیستگاه اصلی سمندر لرستانی در مناطق آبشاری میباشد. این گونه سمندر برخلاف بقیه سمندر ها در رودخانه ها کمتر دیده میشوند. سمندر لرستانی در آب های سرد آبشاری یافت میشود و وجود آب فراوان و البته با منبع آبشاری آن که حاوی اکسیژن بالایی است یکی از مهمترین فاکتورهای کمک کننده به بقاء این گونه شده است. براساس مطالعات اخیر نویسنده سمندر لرستانی علاوه بر خاک لرستان در شمالی ترین نواحی استان خوزستان که با لرستان همجوار است نیز پراکنده شده است. اما این پراکنده شدن در خاک خوزستان از نظر جغرافیای ***** مهم میباشد.

از دیدگاه جغرافیای طبیعی پراکندگی این گونه در نواحی شمالی خوزستان امری عادی میباشد. چرا که این نواحی ادامه نواحی زیستگاه های این سمندر میباشد. گزارش پراکنده بودن این سمندر در خاک خوزستان خوشایند میباشد چرا که با این اوصاف حفاظت محیط زیست خوزستان نیز به امر حفاظت از این گونه توجه مینمایید. در حال حاضر تنها استان لرستان مسئول حفاظت از این گونه سمندر میباشد. اما سازمان حفاظت از محیط زیست بایستی استان خوزستان را در امر حفاظت از این گونه سمندر نیز دخیل کند. حفاظت سمندر لرستانی به وسیله دو استان لرستان و خوزستان به بقاء این گونه کمک فراوانی میکند و تهدیدهای این گونه را میکاهد.



منبع:طبیعت وتوریسم ایران