آشنایی با خانواده خارپشت ها
(اراکی: گربه تکنه) (بلوچی: جَج: دجوک) (ترکی: کیرپی) (ترکمنی: قوین کرفی) (خراسانی: خارجی جی) (کردی: شوژی، ژوشک، ژوژو) (کرمانی: جوجه تیغی) (لری: گُوابِه) (مازندرانی: آرمجی، تیغ پشت، سارتشی)خارپشت*ها بدنی نسبتاً گرد دارند که سطح پشتی آنها پوشیده از خارهای انبوه، بلند و تیز است، ولی در زیر بدن موهای نرمی دارند. این حیوانات در پهلوها ماهیچه*هائی دارند که به آنها امکان می*دهد تا در هنگام خطر و یا خواب زمستانی به شکل گلوله*ای از خار درآیند و بدین وسیله صورت، شکم یا پاهای خود را که آسیب*پذیرند می*پوشانند. در موقع افتادن از بلندی نیز خارها مانند یک بالش ضربه را می*گیقرد. در مناطق سردسیر به مجرد سرد شدن هوا، اغلب خارپشت*ها به خواب زمستانی فرو می*روند. در موقع خواب زمستانی تغییراتی در ترکیب خون آنها ایجاد می*شود و متابولیسم بدن کاهش می*یابد. در خارپشت اروپائی ضربان قلب که در حالت عادی 188 بار در دقیقه است، در زمان خواب زمستانی به 20 بار در دقیقه می*رسد. درجه حرارت بدن نیز به شدت کاهش می*یابد و معادل حرارت محیط می*شود (معمولاً از چهار درجه پایین*تر نمی*آید). در این شرایط حیوان در حالتی شبیه بی*هوشی، زمستان گذرانی می*کند. در خارپشت*ها حس شنوائی و بویایی بسیار قوی است. خارپشت*ها جانوران مقاومی هستند، برخی از آنها مانند خارپشت گوش بلند قادر است به مدت 10 هفته بدون آب و غذا زندگی کند. همچنین در مقابل سموم مقاومت زیادی دارند.تغذیه: خارپشت* ها همه چیزخوارند. معمولاً از حشرات و سایر بی*مهرگان و مهره*داران کوچک مانند موش، جوجه پرندگان، مارمولک، مار، لاشه حیوانات و همچنین میوه*ها تغذیه می*کنند. در منطقه ترکمن*صحرا تعدادی خارپشت در حال خوردن هندوانه مشاهده شدند. خارپشت برای شکار مار به آرامی به آن نزدیک می*شود و به طور ناگهانی به او هجوم می*برد. با خارهای سیخ شده مار را به زمین فشار می*هد، با دندان*هایش مهره*های پشت مار را می*شکند و شروع به خوردن آن می*کند. در اسارت از غذاهای انسان از جمله شیر و تخم*مرغ خام نیز تغذیه می*کند.ارزش اقتصادی: خارپشت*ها پستاندارانی بسیار مفیدند و در کنترل آفات، به ویژه حشرات و لارو آنها نقش عمده*ای دارند. آنها با کندن زمین، بچه موش*ها و دیگر جوندگان مضر را در لانه*هایشان شکار می*کنند، در اسارت بسیار مطیع*اند. بعضی از روستایان برای از بین بردن مار و عقرب، این حیوانات را در منازل خود نگهداری می*کنند. تقریباً اکثر خارپشت*های بالغ بین خارهای خودشان کنه*های زیادی دارند، در اسارت گاهی نوزادان ناتوان خود را کشته و می*خورند.وضعیت فعلی: دشمن طبیعی خارپشت*ها، جغد، سایر پرندگان شکاری و گاهی رودک، سمور و روباه هستند. همه ساله تعداد زیادی خارپشت در اثر تصادف با اتوموبیل از بین می*روند. به عللی از قبیل شبگرد بودن، استفاده از انواع غذاهای گیاهی و حیوانی، مقاومت در مقابل سموم و داشتن خواب زمستانی، در حال حاضر خطری جدی نسل آنها را تهدید نمی*کند.از خانواده خارپشت*ها تا کنون چهار گونه در ایران شناسایی شده است.




منبع: وبسایت بیابانها و کویرهای ایران