ساختمان سم

سم شامل سه قسمت دیواره، کف و قوباغه است که تمامی آنها از جنس شاخی بوده و احساس ندارند و به همین علت است که می توان آنها را برید و یا میخ به درون آنها کوبید. تفاوت این قسمتها در میزان رطوبت موجود در آنهاست که در قورباغه بیشترین و در دیواره کمترین میزان رطوبت وجود دارد. بالای سم تاج قرار دارد که رشد سم از آن قسمت صورت می گیرد، پس سم از بالا به پایین رشد می کند مانند ناخن انسان.
دیواره قسمتی است که وقتی سم در حالت عادی روی زمین قرار دارد ما از سم می بینیم، در اطراف سم کشیده شده و سم را در تمام جهات محافظت می کند.


روی دیواره یک لایه محافظ قرار دارد که از تبخیر رطوبت سم که در زیر لایه شاخی است جلوگیری می کند و آنچه مهم است این است که نباید این لایه محافظ را مثلا” با سوهان زدن از بین برد چون باعث خشک و شکننده شدن سم می شود.
کف سم سطح زمینی سم را می پوشاند و عمل آن محافظت از هرگونه جراحت از پایین به سم است. نکته قابل توجه که متاسفانه کمتر مورد دقت قرار می گیرد اینکه نعلبند باید از تراشیدن زیاد و نازک کردن این ناحیه خودداری کند.


یک مورد جالب آنکه کف سم کمی انحنا دارد و کاملا” تخت و صاف نیست، تقعر دارد و گود است و اتکاء اسب به دیواره هاست و این باعث می شود که نوعی چسبندگی قلاب مانند با زمین ایجاد شود و در نتیجه سم فقط با برداشتن از روی زمین قابل حرکت است و این مساله باعث عدم لغزش و سر خوردن اسب می شود.
قورباغه یکی از مهمترین قسمتهای سم است که سه عمل مهم انجام می دهد.


اول آنکه نخستین محلی از سم که موقع گذاشتن پا به زمین می آید قورباغه است و با توجه به جنس آن، قورباغه مانند عاج کفش باعث چسبندگی و عدم لیزخوردن می شود. همچنین شکل مخصوص آن که در جلو نوک تیز و در عقب پهن است در موقع سواری به جلو تمایل یافته و به قدرت ترمزی آن کمک می کند، ضمن آنکه شیارهای مرکزی و کناری آن هم در وظیفه ضد سرخوردن قورباغه موثر است.
دومین کار قورباغه خاصیت ضربه گیری و تقسیم فشار آن است که در موقع تماس پا با زمین کمی از فشار را جذب و بقیه را به طرف بالا و به بالشتک نرم میان پا و بالای قورباغه منتقل می کند و نیز باعث تقسیم فشار به طور مساوی می شود.سومین عمل مهم قورباغه وظیفه پمپاژ خون است که مانند قلب دوم عمل می کند و اگر با زمین تماس نداشته باشد به مرور سم جمع می شود.


جالب اینکه قورباغه هر چه بیشتر کار کند بزرگتر و قویتر می شود، پس باید توجه داشت که پس از نعلبندی در حرکت قورباغه با زمین تماس داشته باشد تا خوب عمل کند.
نعلبندینعلبندی یعنی اندازه نمودن و جفت کردن یک حلقه آهن یا استیل به پای اسب که مانع از فرسایش بیش از حد دیواره و کف سم و زخم سم و لنگش می شود.

نعلبندی شش مرحله مشخص دارد که عبارتند از:

۱- نعل برداری: پا را بالا آورده و به کمک چکش و تیزبر پرچ میخها را انجام داده سپس از سمت پاشنه به کمک گاز انبر و به صورت اهرمی شروع به برداشتن نعل می کنیم. باید مراقب بود که میخها به دیواره آسیبی نرساند و همه میخها خارج شده باشند.

۲
- قیار (آماده سازی): در این مرحله سم را برای زدن نعل جدید آماده می کنند که بیشتر شامل برداشتن بافت شاخی سم، دیواره، قطعات جدا شده و خراشیده کف و قورباغه می باشد که به دلیل وجود نعل ساییده نشده اند و بلند شده، پس باید به اندازه طبیعی خود برگردند. برای قیار بیشتر از چاقوی سم تراش استفاده می شود ضمن آنکه به کمک چکش و چاقوی سم بری و نیز گاز سم چین می توان قسمتهای لازم را کوتاه کرد. در این مرحله بریدن سم به اندازه کافی، رعایت نسبت ارتفاع پاشنه به پنجه و تراشیدن سم در سمت داخل و خارج آن به یک اندازه مهم است. در پایان سطح زمینی سم را سوهان زده و صاف می کنیم.

۳- آهنگری و نعل سازی: تسمه های آهنی و دراز را در کوره سرخ کرده و با استفاده از ضربات چکش به شکل نعل دست یا پا در آورده و سپس سوراخ می کنند. همچنین از نعلهای آماده هم می توان استفاده کرد.


۴- نعلبندی و اندازه نمودن نعل: دو روش نعل بندی وجود دارد، یکی نعل بندی گرم که نعل ساخته شده در مرحله قبل را موقعیکه هنوز کمی داغ است با انبر مخصوص گرفته و متناسب با اندازه سم آن را تنگ یا گشاد کرده و در صورت نیاز کوتاه می کنند سپس بر روی سم گذاشته تا به اندازه نعل بافت شاخی را بسوزاند، این یک روش کامل است.روش دوم نعل بندی سرد است که نعل آماده را استفاده می کنند و نیازی به کوره ندارد.


۵- میخکوبی: نعل آماده و اندازه شده را روی سم قرار داده، یکی از میخهای پنجه را کوبیده و سپس با جابجایی نعل آن را در جای اصلی خود قرار می دهیم به طوریکه پنجه و پاشنه در مکان اصلی خود قرار بگیرند. میخها را یکی بعد از دیگری به آرامی و با دقت بسیار کوبیده و مراقب هستیم که سر میخ نه زیاد بالای سم و نه زیاد پایین آن بیرون آید. سپس سر میخها را با قلاب چکش کاملا” برگردانده و آن را می برند و فقط به اندازه ای باقی می گذارند که بتوان آن را پرچ کرد. معمولا” چهار میخ در سمت خارج و سه میخ در سمت داخل استفاده می شود. نوک میخها به صورت مورب است که سمت مورب آن باید به طرف داخل و سمت صاف آن به سمت خارج باشد تا میخ وارد بافت زنده سم نشود.


۶- پرداخت، اتمام و تکمیل: نعلبند قسمت پرچ شده میخ را محکم کرده و با چکش کاملا” می خواباند و در آخر آنها را با سوهان نرم و صاف می نماید. در پایان لبه های تیز دیواره سم را با سوهان صاف می کنیم و تا از بریدن و تکه شدن دیواره جلوگیری به عمل آید.