اصول و تجهیزات لازم آکواریوم های گیاهی حرفه ای

یک آکواریوم گیاهی معمولا از چندین بخش تشکیل می شود که هر کدام ویژگی های خاص خود را دارد :
1 – فیلتر
2 – سیستم فیلتراسیون
RO
3 – سیستم روشنایی
4 – سیستم گاز دی اکسید کربن
CO2
5 – کود و شن مخصوص جهت پوشش کف آکواریوم
6 – چوب حهت تزیین و دکوراسیون داخلی آکواریوم
7 – تست کیت جهت تست شرایط شیمیایی آب
8 – بخاری با توجه به نیاز ( در هوای سرد )
9 – سایر وسایل مانند مگنت شیشه پاک کن و پنس برای کاشت گیاهان و قیچی استیل .

فیلتر
RO



یکی از مهمترین و مقدماتی ترین نیازهای آکواریوم های گیاهی حرفه ای آب پاک و دارای کمترین آلایندگی ها است . آب شهری علاوه بر کلر و کلرامین حاوی انواع فلزات مضر برای آبزیان است . به همین دلیل بهترین گزینه برای آکواریوم های گیاهی استفاده از فیلترهای RO ( اسمز معکوس ) برای داشتن آب فیلتر شده می باشد .


در صورت عدم استفاده از آب فیلتر شده حتما از محصولات آماده سازی آب – به آب شهری اضافه نمایید تا کلر و کلرامین و فلزات سنگین از آب حذف شوند . محصول Biotopole یک کاندیشنر مناسب از شرکت jbl است که علاوه بر حذف مواد مضر آب به دلیل داشتن ویتامین B و عصاره گیاه آلوئوورا مقاومت ماهی را در مقابل انواع عوامل بیماری زا افزایش می دهد .

سیستم فیلتراسیون



سیستم فیلتراسیون قلب تپنده آکواریوم هست که حیات آبزیان به آن بستگی دارد . در واقع سیستم فیلتراسیون مسئول تامین شرایط زیستی مناسب جهت ادامه حیات آبزیان در آمواریوم می باشد . در این سیستم باکتری های مفید بسیاری رشد و تکثیر می یابند که با تجزیه مواد دفعی ماهیان و باقی مانده غذا و یا برگ های پوسیده گیاهان در آمواریوم مانع از سمی شدن آب و مرگ آبزیان می شوند . این عمل باکتری ها در فرآیندی معروف به نام چرخه نیتروژن صورت می پذیرد .
در طی این چرخه آمونیاک تولیدی از منابع مختلف مانند مواد دفعی و باقی مانده ی غذای ماهیان توسط گروهی از باکتری ها به نیتریت و سپس توسط گروه دیگری از باکتریهای مفید به نیترات تبدیل می شود . این عمل را فیلتراسیون بیولوژیک آکواریوم نیز مینامند . محصولاتی مانند کپسول باکتوزیوم و محصول دنیترول حاوی باکتریهای مختلف مسئول چرخه نیتروژن هستند . استفاده از این محصولات پس از راه اندازی و آبگیری آکواریوم به کامل شدن چرخه نیتروژن و اصطلاحا جا افتادن آن کمک می کنند .
باکتری ها جهت رشد و تکثیر به فضای مناسبی نیاز دارند که مواد فیلتری ( مدیا ) تامین کننده چنین فضایی می باشند . به مواد متخلخل توپی شکل و یا استوانه ای سرامیک مانند که توسط شرکت های مختلف با مارک های متفاوت ساخته شده و به بازار ارایه می شوند مدیا یا مواد فیلتری می گویند . هر چه درجه تخلخل این مواد بیشتر باشد فضای بیشتری را در اختیار باکتری های مفید مسئول چرخه نیتروژن قرار میدهند و از کیفیت بالاتری برخوردارند . در واقع این مواد محل زندگی و خانه باکتری های مفید می باشند .
دو محصول موفق از شرکت JBL با نامهای میکرومک Micromec و Sintomec نمونه ای از این مدیاها هستند . میکرومک بصورت دانه های گرد بسیار متخلخل است که هر لیتر آن ( بسته ) فضایی در حدود 1500 متر مربع در اختیار باکتریهای مفید قرار میدهد و سینتومک نیز بصورت حلقه های استوانه ای است که هر لیتر آن در حدود 1200 متر مربع فضای خالی دارد .
علاوه بر فیلتراسیون بیولوژیک میتوان از فیلتراسیون مکانیکی و شیمیایی آب نیز استفاده کرد . استفاده از اسفنج و فیلتر وول یا پد که معمولا به اشتباه پشم شیشه نیز معروف است در سیستم فیلتراسیون با جذب مواد معلق در آب – فیلتراسیون مکانیکی آب را انجام می دهد .
برای فیلتراسیون شیمیایی آب در صورت نیاز از کربن یا ذغال اکتیو و همچنین مواد جذب کننده فسفات سلیکات و نیترات استفاده می شود .
( در تانک های گیاهی از ذغال اکتیو استفاده نمیشود . علت آن جذب کود از آب می باشد که در این صورت کود دهی به گیاهان بی معنی خواهد بود ) .
سطح بالای فسفات و نیترات و سیلیکات موجب رشد جلبک های ناخواسته و دیاتوم ها می شود که این موضوع در کنار کاستن از زیبایی آکواریوم در مواقعی موجب از بین رفتن گیاهان نیز می شود زیرا این جلبک ها مهاجم بوده و با مصرف مواد مغذی موجود در آب موجب تضعیف و در نهایت از بین رفتن گیاهان می شوند . یک از محصولات جالب موجود در بازار – سیلیکات گیر شرکت JBL است که به صورت همزمان سیلیکات و فسفات آب را جذب میکند . شرکت ماهیران نیز محصولات مشابهی برای فروش بسته بندی میکند .

سیستم روشنایی مناسب



یکی از تجهیزات پایه و اصلی برای آکواریوم های گیاهی آب شیرین سیستم روشنایی آن است . مبحث نور بدلیل تخصصی بودن بیشترین سردرگمی را در نزد علاقه مندان به آکواریوم گیاهی ایجاد میکند .
لامپ های موجود در الکتریکی ها مخصوص مصارف عمومی ساخته شده اند و برای آکواریوم های گیاهی کارآیی ندارند . لامپ های مناسب آکواریوم می بایست دارای ویژگی هایی باشند که برای ایجاد چنین مشخصاتی شرکت های سازنده متحمل هزینه های بسیاری می شوند . به همین دلیل معمولا این قبیل لامپ ها از قیمت بالاتری برخوردارند .



چشم انسان قادر به تفکیک نور و مشاهده نورهای تشکیل دهنده یک نور واحد نیست . بعنوان مثال نور سفید از هفت رنگ تشکیل شده است ولی بازتاب نهایی آن تنها به یک رنگ سفید دیده میشود . در یک نور نهایی مثل نور سفید نورهای مختلف با طول موج های متفاوت وجود دارد . برای تشخیص ویژگی های نور مورد نظر از کلوین استفاده میشود و مشخص میکند که از چه نورهایی و به چه میزان در این لامپ وجود دارد . لامپ 14000 کلوین در مقایسه با یک لامپ 20000 کلوین از نور آبی کمتری برخوردار است و به همین ترتیب لامپ 6500 کلوین از لامپ های فوق نور آبی کمتری دارد اما در مقابل از تمام نورهای موجود در طیف نوری در آن وجود دارد . لامپ 20000 کلوین در ترکیب نوری خود از میزان نور قرمز بسیار ناچیزی برخوردار است و در مقایسه لامپ 14000 کلوین دارای نور آبی کمتر و میزان نور قرمز بیشتری است .



در واقع درجه کلوین یک نور مشخص میکند که از چه نورهایی با چه طول موجی در آن وجود دارد . بهترین نور برای تمام گیاهان نور طیف کامل 6500 کلوین است . زیرا از تمام رنگها به صورت متناسب در ترکیب خود دارد .
گیاهان برای انجام عمل فتوسنتز به دو طیف از نورها به رنگ های آبی ( 400 نانو متر ) و قرمز ( 700 نانو متر ) نیاز دارند . البته گیاهان آب شیرین به دلیل محل زندگی خود به نور قرمز بیشتری نیاز دارند . برای سنجش میزان این دو رنگ نور در لامپ ها از واحد پار استفاده میشود . بعنوان مثال لامپ های طیف کامل 5500 الی 6500 کلوین که به لامپ های Day light معروف هستند دارای بالاترین پار میباشند .
همچنین سایر لامپ های طیف کامل که معمولا تا 10000 کلوین رنگ نور دارند نیز از میزان پار مناسبی برخوردارند . دقت داشته باشید که با ترکیب لامپ های مختلف میتوان به میزان پار مناسبی در آکواریوم دست یافت .

لامپ های فلورسنت T8 و T5



حرف اختصاری
T بیانگر میزان ضخامت لامپ مورد نظر است . لامپ های T5 دارای 5/1 سانتی متر ضخامت و لامپ های T8 دارای 5/2 سانتی متر ضخامت هستند . از نظر نوع ساخت ، لامپ های T5 از تکنولوژی و کیفیت ساخت بالاتری برخوردار بوده و به همین ترتیب شدت نور و مصرف بالاتری نیز دارند .
گونه ای از لامپ های T5 نیز وجود دارد که به لامپ های HO ( High Output ) به معنی خروجی بالا معروف هستند . این دسته از لامپ ها دارای شدت نور و کیفیت بالاتری هستند و در صورت راه اندازی با ترانس های ویژه ی خود نوری قابل مقایسه با لامپ های متال تولید خواهند کرد .



شرکت jbl هر دو گروه لامپ های T8 و HOT5 را با بالاترین کیفیت تولید و عرضه می کند تا نیازهای مختلف آکواریوم داران را پاسخگو باشد . این شرکت برای آکواریوم های گیاهی سه گروه از لامپ های فلوروسنت را در سایزهای مختلف تولید می کند که به صورت ترکیبی مورد استفاده قرار میگیرد . لامپ های طیف کامل SOLAR TROPIC و SOLAR NATURE این شرکت دارای بالاترین CRI بوده و برای رشد گیاهان بهترین عملکرد را دارند .
همچنین لامپ SOLAR COLOR این شرکت نیز مخصوص فتوسنتز طراحی و عرضه شده است . این لامپها از قیمت بالایی برخوردارند و کمیاب هم میباشند .

سیستم گاز دی اکسید کربن
CO2

گیاهان برای تامین انرژی مورد نیاز خود جهت رشد و نمو و تکثیر از فرایندی به نام فتوسنتز استفاده میکنند . در طی این فرایند گیاهان گاز دی اکسید کربن و آب را با کمک نور خورشید به گلوکز ( انرژی ) و گاز اکسیژن تبدیل میکنند . بنابر این گیاهان در طول روز در آکواریوم از دی اکسید کربن تولید شده توسط ماهیان استفاده کرده و با انجام عمل فتوسنتز ، اکسیژن و انرژی تولید میکنند . ماهی ها نیز اکسیژن تولید شده را جهت تنفس بکار می برند . هنگام شب ، هیچگونه نوری جهت فتوسنتز سازی وجود ندارد به همین علت گیاهان مجبور می شوند برای تولید انرژی از تنفس کمک بگیرند . بنابر این ، گیاهان اکسیژن آب را مصرف کرده و دی اکسید کربن تولید می کنند . بعد از تنفس شبانه ، سطح دی اکسید کربن آب در آکواریوم افزایش می یابد ، اما وقتی که لامپ ها روشن می شوند گیاهان مجددا با انجام عمل فتوسنتز ، سطح دی اکسید کربن را کاهش می دهند .
در آکواریوم های گیاهی که تعداد گیاهان زیادی در آنها نگهداری میشود به دلیل فتوسنتز گیاهان همیشه سطح دی اکسید کربن در پایین ترین حد خواهد بود که این موضوع می تواند موجب از بین رفتن گیاهان شود . بنابر این باید سطح دی اکسید کربن را با استفاده از سیستم گاز دی اکسید کربن که از چند وسیله تشکیل می شود در حد مطلوب حفظ کنیم . در کنار سیستم CO2 حتما یک پمپ هوای مناسب هم در نظر بگیرید تا به هنگام شب و پس از خاموش شدن سیستم دی اکسید کربن ، پمپ هوا عمل اکسیژن رسانی را شروع کند . با نصب دو تایمر می توانید به راحتی زمان خاموش و روشن شدن پمپ هوا و دی اکسید کربن را تنظیم نمایید . سیستم کامل گاز دی اکسید کربن شامل چند قسمت می شود :

1 – کپسول



استفاده از کپسول های استاندارد و با کیفیت از نظر ایمنی می تواند بسیار مهم باشد . بنابر این در خصوص انتخاب نوع کپسول ، به استاندارد و با کیفیت بودن آن دقت کنید . کپسول رو میتونیم از فروشگاه های لوازم آتش نشانی و یا مغازه های پر کننده هوا و کربن و آرگون بخریم . بعد از چند ماه ، برای پر کردن اون میتونیم به همون مغازه ایی که خریدیم ، بدیم تا پرش کنه . هزینش هم 5000 تا 7000 هزار بستگی به حجم کپسول داره .

2 – مانو متر یا فشار شکن




تصویر رگلاتور و شیر برقی متصل به آن

برای کنترل میزان گاز خروجی از داخل کپسول ، از فشار شکن یا مانومتر استفاده میشود . گاز موجود در داخل کپسول بسیار فشرده است و امکان نصب مستقیم آن فقط با شیر خروجی به داخل آکواریوم وجود دارد . بنابر این باید از یک مانومتر مناسب و استاندارد که نشتی نداشته باشد استفاده کنید . مانومتر و یا همون رگلاتور باید مخصوص گاز CO2 و یا آرگون باشه . رگلاتور هوا نباید برای گاز CO2 بکار گرفته بشه .
پس موقع خرید نوشته داخل گیج مانومتر رو بخونید . همچنین بهتر هست که رگلاتور دو گیج خریده بشه . گیج سمت چپ فشار گاز درون کپسول رو نشون میده و گیج سمت راست ، فشار خروجی رو نمایش میده . اگه شیر سوزنی بهش وصل نبود ، از فروشنده بخواهید که براتون نصب کنه تا بتونین شلنگ خروجی گاز
CO2 رو بهش وصل کنین .
خیلی بهتر هست که از شیر یکطرفه استفاده بشه تا پس از قطع گاز ، جلوی برگشت آب آکواریوم به داخل مانومتر و یا شیر برقی گرفته بشه .


– شیر برقی

موقع شب که لامپ هارو خاموش میکنیم عمل فتوسنتز گیاهان قطع میشه و باید سیستم CO2 رو هم قطع کنیم . برای این کار میتونیم از شیر برقی هم استفاده کنیم . شیر برقی در سر راه مانومتر و شلنگ خروجی قرار میگیره تا در زمان خاموش کردم لامپ ها ، سیستم دی اکسید رو قطع کنه . البته میتونه به دستگاه تایمر وصل بشه تا بصورت اتوماتیک این کار رو برامون انجام بده . در زمانی که در منزل نیستیم و برق شهر قطع میشه نیز شیر برقی وظیفه قطع گاز رو بعهده داره .
از مشکلات اون میتونیم به گرم شدن زیاد اون اشاره کرد که ممکنه اون رو بسوزونه .

4 – حل کننده گاز دی اکسید کربن
یا دفیوژر



تصویر دفیوژر دایمکس


تصویر یک نوع دفیوژر سرامیکی

شلنگ خروجی گاز دی اکسید کربن را در داخل آکواریوم با وسیله ای به نام حلال یا حل کننده وصل میکنند تا این گاز به صورت کامل در آب حل شود . این وسیله ساده اما حساس از لوله های باریک و پیچ خورده داخل یک ظرف استوانه ای تشکیل شده است گاز با عبور از داخل این لوله در آب حل میشود . به دلیل طول زیاد این لوله ، حباب های گاز بیشترین فرصت ترکیب شدن با آب را دارند .



تصویر یک نوع از دفیوژر اکسترنال

سه نوع از این دفیوژرها که در بازار وجود داره بنام های دایمکس و جی بی ال و دفیوژر اکسترنال هستند .
نوع دیگری از حلال یا دفیوژر هم هست که سرامیکی نام داره . شلنگ رو از زیر یا بالا ( بستگی به مدلش داره ) بهش وصل میکنیم و گاز در زیر سرامیک که سوراخ های بسیار ریزی داره جمع میشه و بصورت پودر از بالای قطعه سرامیکی بیرون میزنه . این نوع دفیوژر باید در نزدیکترین مکان به کف آکواریوم وصل بشه تا گاز خروجی مسافت بیشتری رو تا سطح آب طی کنه و همین امر باعث میشه که درصد حلالیت گاز بیشتر بشه .

5 – حباب شمار



تصویر دفیوژر jbl و حباب شمار

این وسیله برای شمارش حباب هاب وارد شده به آب بکار می رود . بطور متوسط باید به ازای هر ثانیه یک حباب وارد دفیوژر شود . البته این میزان به حجم آب آکواریوم و تعداد گیاهان نیز بستگی دارد که با تست CO2 می توان تعداد حباب های مورد نیاز به ازای هر ثانیه را به دست آورد . بعضی از دفیوژرها خود بصورتی ساخته شده اند که می توان تعداد حباب های وارد شده به آنها را شمرد . قطعه حباب شمار برای دفیوژر های بکار میرود که شمارش حباب ها امکان پذیر نباشد .

کود و شن مخصوص جهت پوشش کف آکواریوم گیاهی


گیاهان برای رشد و تکثیر نیاز به مواد معدنی و عناصر کمیاب دارند . مواد مختلفی چون آهن ، منگنز ، پتاسیم و ید نقش به سزایی در رشد بخش های مختلف گیاه مانند ریشه ، ساقه و برگ ها دارند . شرکت های بسیاری کودهای مخصوصی را جهت بستر آکواریوم تولید میکنند که حاوی مقادیر زیادی از مواد مغذی و املاح مورد نیاز گیاهان هستند . این مواد به مرور زمان در آب حل شده و جذب گیاهان می شوند و در بلند مدت نیازهای تغذیه ای آنها را حل میکنند . ابتدا کود گیاهی مخصوص آکواریوم را به عمق 2 الی 3 سانتی متر در بستر تانک پخش میکنیم . دقت کنید که کودهای بسته بندی شده نیاز به شستشو ندارند و شستشوی آنها موجب از بین رفتن املاح می شود .
کود گیاهی آکوا بیسیس (
AquaBasis ) حاوی تمامی عناصر کمیاب و مورد نیاز گیاهان مانند آهن و سایر مواد معدنی می باشد که به مدت حداقل سه سال می تواند پاسخگوی نیاز گیاهان باشد . خاک موجود در این کود مواد مغذی اضافی موجود در آب را جذب می کند و به هنگام کمبود مواد غذایی آنها را آزاد میکند . کود دیگه ای هم بنام تترا سابسترایت بصورت سطلی وجود داره که حاوی تمامی عناصر لازم برای گیاهان آکواریومی هستش .


پس از گستردن کود گیاهی ، نوبت به شن کف آکواریوم می رسد . بهتر است شن کف را از سایز متوسط با رنگ دلخواه انتخاب کنید تا ریشه های گیاهان بتوانند به راحتی گسترش بیابند . عمق شن را هم 5 الی 8 سانتیمتر در نظر بگیرید تا گیاهان پر ریشه نیز قادر به گسترش ریشه ی خود باشند .
خاک مانادو (
Manado ) محصولی طبیعی و متخلخل است که ضمن کمک به گسترش ریشه گیاهان ، محل لانه سازی مناسبی برای باکتربهای مفید چرخه ی نیتروژن محسوب می شود . دانه های نرم این خاک آسیبی به دهان ماهیان کف خوار نمی رساند و همچنین مواد اضافی و مضری را وارد آب نمی کند .



البته خاک مانادو مشکلاتی هم داره . بدلیل سبکی ، با حرکت دست برای کاشت گیاهان و یا جابجایی آنها خاک مانادو هم پخش و جابه جا میشه . البته حتما لازم نیست که از این محصولات گرون قیمت برای شن کف استفاده کنیم . بلکه شن های رودخونه ای هم میشه برای روی کود بستر استفاده کرد . شن دیگه ای که طرفدار زیادی هم داره بنام خاویاری هستش . با دونه های 2 تا 3 میلیمتر .

کود مایع برای تانک های گیاهی


چون بعضی از گیاهان آکواریومی لزوما از ریشه برای دریافت مواد مغذی استفاده نمی کنن ، لازم هست که برای تامین مواد مغذی گیاهانی که از ساقه و برگهاشون استفاده میکنن از کود مایع استفاده بشه .
کودهای متنوعی در بازار وجود داره ولی مارک های معتبری مثل سیچم و برایت ول و آزو و همچنین بلوم اند گرو از کیفیت بهتری برخوردارند .