مقدمه

شاخه خارپوستان یکی از شاخه*های مهم جانوران بی*مهره محسوب شده و در بردارنده 8000 گونه زنده و حدود 30000 گونه فسیل می*باشد. این گروه از جانوران تماما دریازی بوده و در اعماق مختلف و آب و هوایی متفاوت به سر می*برند. منشا خارپوستان به دوره کامبرین ، یعنی حدودا 600 میلیون سال قبل برمی*گردد. از این گروه از جانوران 6 رده باقی مانده باقی مانده است.




اختصاصات

  • آبزی بوده و همگی در آب دریا آزادانه شنا می*کنند.
  • لارو خارپوستان دارای دگردیسی کامل بوده و تقارن دوجانبی دارد.
  • خارپوستان فاقد سر می*باشند و تقارن در جانور بالغ ، اساسا پنج وجهی است.
  • دارای حفره عمومی یا سلوم بوده (سلومات) و حفره عمومی آنها از نظر منشا آنتروسل است.
  • حفره عمومی در مرحله جنینی ، سه قسمتی بوده و این سه حفره در مرحله بلوغ در اثر نمو خود به سیستم گردش آب ، فضای سلومیک عمومی و axocoel تبدیل می*شوند.
  • خارپوستان دارای یک سیستم گردش آب پیچیده می*باشند که متشکل از یک سری مجاری سلولی و زواید سطحی است که مجموعا تشکیل پاهای لوله*ای را می*دهند.
  • اسکلت داخلی و درمی بوده و مرکب از استخوانچه*هایی از جنس کربنات کلسیم می*باشد.
  • هیچ*گونه اندام دفعی در این جانوران مشاهده نمی*شود.
  • جنسها از یکدیگر جدا بوده و لقاح خارجی می*باشد.
  • نمو تخم به صورت شعاعی بوده. این گروه از جانوران جزء دوتروستومها محسوب می*شوند. بدین معنی که مخرج از بلاستوپور جنینی مشتق می*گردد.





رده بندی خارپوستان

رده لاله*وشان

لاله*های دریایی ، ستارگان پری ، بدن فنجان مانند است. آزادند یا به جایی می*چسبند. اسکلت داخلی فقط به منطقه پایه در جهت مخالف دهان محدود است. طرف دهان پوستی است و بازوها منشعب هستند. پاهای لوله*ای گیرنده غذا دارند.
رده خیار سانان

خیارهای دریایی تقارن دو طرفی ثانویه دارند. در منطقه دهان بازو وجود دارد. محور دهان _ مخرجی افقی است.
رده ستاره سانان

ستاره*های دریایی بدن ستاره مانند دارند. پاهای لوله*ای وسیله حرکت هستند و از میان صفحات اسکلت داخلی بیرون می*آیند.
رده مارسانان

ستاره*های شکننده و ستاره*های سبدی. بدن ستاره مانند است و بازوهای دراز و بسیار قابل انعطاف دارند. پاهای لوله*ای کم شده*اند. بدون روده یا مخرج هستند.
رده خارداران

توتیا و ماسه*ای. بدن کروی یا پهن دارند. فاقد بازو هستند. اسکلت داخلی جوش خورده و غیر قابل انعطاف است و سوراخهایی دارد که پاهای لوله*ای و خارهای متحرک از آنها خارج می*شوند.
ساختمان بدن

خارپوستان جانورانی با تقارن پنج وجهی می*باشند. 6 راسته خارپوستان از روی شکل ظاهری خود و نحوه قرارگیری صفحات آمبولاکرال که دربردارنده پاهای آمبولاکرال*اند و صفحات بین آمبولاکرال که فاقد پا می*باشند تشخیص داده می*شوند. دهان در مرکز صفحه دهانی قرار گرفته و مخرج در صورت وجود در صفحه مقابل آن واقع شده است.




حفره عمومی

در خارپوستان اساسا سه سلوم وجود دارد. سلوم احشایی ، سلوم خونی و سلوم گردش آب. اساس ساختمانی این حفرات عمومی در تمام اعضای شاخه خارپوستان تقریبا یکسان است. حفره عمومی اصلی ، سلوم حول احشایی است که گاهی اوقات توسط توده*های بافتی پوشیده می*شود نظیر کرینوئیدها و گاهی نیز نظیر افیوروئیدها توسط کیسه*ها اشغال شده است. فضای حول احشایی در بازوها نیز امتداد یافته و توسط صفاق دربرگیرنده اندامها کم و بیش تقسیم شده است. باقیمانده سلوم احشایی ، متشکل از فضاهای کوچکی است که در ارتباط با سیستم عصبی ، خون و غدد تناسلی می*باشند.
حرکت

ساختمان پایه و مکانیسم حرکت در تمام خارپوستان تقریبا از یک طرح کلی تبعیت می*کند. مجاری جانبی که پاها و کانالهای آبی اتصال دارند دارای دریچه*ای می*باشند که از برگشت آب به کانال اصلی آب جلوگیری به عمل می*آورد. پاها و آمپولها با سیستم مجاری آبی در ارتباط بوده و توسط بافت پوششی مفروش کننده مجاری آبی پوشیده شده*اند. هر پا شامل لایه*های اپیدرم ، درم ، لایه عضلانی و پوششی از صفاق آمبولاکرالی می*باشند و آمپولها دارای صفاق دور احشایی ، بافت پیوندی ، بافت عضلانی و پوشش صفاقی هستند که دیواره بدن آنها را تشکیل می*دهد.

هنگامی که دریچه های موجود در مجاری جانبی بسته می*شوند انقباض عضلات آمپولی موجب رانده شدن آب از آمپول به درون پاها می*شود. بافت پیوندی موجود در دیواره پاها مانع از اتساع پاها شده و موجب طویل شدن آنها می*شود. هنگامی که عضلات طولی منقبض شود موجب کوتاه شدن پا و برگشت به درون آمپول می*شود. چنانچه عضلات طولی پا منقبض شود موجب کوتاه شدن پا و برگشت مایع به درون آمپول می*شود. چنانچه عضلات طولی یک طرف انقباض حاصل کند پا خم خواهد شد.
خارپوستان


مقدمه

شاخه خارپوستان یکی از شاخه*های مهم جانوران بی*مهره محسوب شده و در بردارنده 8000 گونه زنده و حدود 30000 گونه فسیل می*باشد. این گروه از جانوران تماما دریازی بوده و در اعماق مختلف و آب و هوایی متفاوت به سر می*برند. منشا خارپوستان به دوره کامبرین ، یعنی حدودا 600 میلیون سال قبل برمی*گردد. از این گروه از جانوران 6 رده باقی مانده باقی مانده است.




اختصاصات

  • آبزی بوده و همگی در آب دریا آزادانه شنا می*کنند.
  • لارو خارپوستان دارای دگردیسی کامل بوده و تقارن دوجانبی دارد.
  • خارپوستان فاقد سر می*باشند و تقارن در جانور بالغ ، اساسا پنج وجهی است.
  • دارای حفره عمومی یا سلوم بوده (سلومات) و حفره عمومی آنها از نظر منشا آنتروسل است.
  • حفره عمومی در مرحله جنینی ، سه قسمتی بوده و این سه حفره در مرحله بلوغ در اثر نمو خود به سیستم گردش آب ، فضای سلومیک عمومی و axocoel تبدیل می*شوند.
  • خارپوستان دارای یک سیستم گردش آب پیچیده می*باشند که متشکل از یک سری مجاری سلولی و زواید سطحی است که مجموعا تشکیل پاهای لوله*ای را می*دهند.
  • اسکلت داخلی و درمی بوده و مرکب از استخوانچه*هایی از جنس کربنات کلسیم می*باشد.
  • هیچ*گونه اندام دفعی در این جانوران مشاهده نمی*شود.
  • جنسها از یکدیگر جدا بوده و لقاح خارجی می*باشد.
  • نمو تخم به صورت شعاعی بوده. این گروه از جانوران جزء دوتروستومها محسوب می*شوند. بدین معنی که مخرج از بلاستوپور جنینی مشتق می*گردد.





رده بندی خارپوستان

رده لاله*وشان

لاله*های دریایی ، ستارگان پری ، بدن فنجان مانند است. آزادند یا به جایی می*چسبند. اسکلت داخلی فقط به منطقه پایه در جهت مخالف دهان محدود است. طرف دهان پوستی است و بازوها منشعب هستند. پاهای لوله*ای گیرنده غذا دارند.
رده خیار سانان

خیارهای دریایی تقارن دو طرفی ثانویه دارند. در منطقه دهان بازو وجود دارد. محور دهان _ مخرجی افقی است.
رده ستاره سانان

ستاره*های دریایی بدن ستاره مانند دارند. پاهای لوله*ای وسیله حرکت هستند و از میان صفحات اسکلت داخلی بیرون می*آیند.
رده مارسانان

ستاره*های شکننده و ستاره*های سبدی. بدن ستاره مانند است و بازوهای دراز و بسیار قابل انعطاف دارند. پاهای لوله*ای کم شده*اند. بدون روده یا مخرج هستند.
رده خارداران

توتیا و ماسه*ای. بدن کروی یا پهن دارند. فاقد بازو هستند. اسکلت داخلی جوش خورده و غیر قابل انعطاف است و سوراخهایی دارد که پاهای لوله*ای و خارهای متحرک از آنها خارج می*شوند.
ساختمان بدن

خارپوستان جانورانی با تقارن پنج وجهی می*باشند. 6 راسته خارپوستان از روی شکل ظاهری خود و نحوه قرارگیری صفحات آمبولاکرال که دربردارنده پاهای آمبولاکرال*اند و صفحات بین آمبولاکرال که فاقد پا می*باشند تشخیص داده می*شوند. دهان در مرکز صفحه دهانی قرار گرفته و مخرج در صورت وجود در صفحه مقابل آن واقع شده است.




حفره عمومی

در خارپوستان اساسا سه سلوم وجود دارد. سلوم احشایی ، سلوم خونی و سلوم گردش آب. اساس ساختمانی این حفرات عمومی در تمام اعضای شاخه خارپوستان تقریبا یکسان است. حفره عمومی اصلی ، سلوم حول احشایی است که گاهی اوقات توسط توده*های بافتی پوشیده می*شود نظیر کرینوئیدها و گاهی نیز نظیر افیوروئیدها توسط کیسه*ها اشغال شده است. فضای حول احشایی در بازوها نیز امتداد یافته و توسط صفاق دربرگیرنده اندامها کم و بیش تقسیم شده است. باقیمانده سلوم احشایی ، متشکل از فضاهای کوچکی است که در ارتباط با سیستم عصبی ، خون و غدد تناسلی می*باشند.
حرکت

ساختمان پایه و مکانیسم حرکت در تمام خارپوستان تقریبا از یک طرح کلی تبعیت می*کند. مجاری جانبی که پاها و کانالهای آبی اتصال دارند دارای دریچه*ای می*باشند که از برگشت آب به کانال اصلی آب جلوگیری به عمل می*آورد. پاها و آمپولها با سیستم مجاری آبی در ارتباط بوده و توسط بافت پوششی مفروش کننده مجاری آبی پوشیده شده*اند. هر پا شامل لایه*های اپیدرم ، درم ، لایه عضلانی و پوششی از صفاق آمبولاکرالی می*باشند و آمپولها دارای صفاق دور احشایی ، بافت پیوندی ، بافت عضلانی و پوشش صفاقی هستند که دیواره بدن آنها را تشکیل می*دهد.

هنگامی که دریچه های موجود در مجاری جانبی بسته می*شوند انقباض عضلات آمپولی موجب رانده شدن آب از آمپول به درون پاها می*شود. بافت پیوندی موجود در دیواره پاها مانع از اتساع پاها شده و موجب طویل شدن آنها می*شود. هنگامی که عضلات طولی منقبض شود موجب کوتاه شدن پا و برگشت به درون آمپول می*شود. چنانچه عضلات طولی پا منقبض شود موجب کوتاه شدن پا و برگشت مایع به درون آمپول می*شود. چنانچه عضلات طولی یک طرف انقباض حاصل کند پا خم خواهد شد.




تغذیه و گوارش

در خارپوستان دستگاه گوارش پیچیدگی زیادی نداشته و ساده*ترین ساختمان را می*توان در آمینوروئیدها مشاهده نمود. در آمینوروئیدها دهان در مرکز غشای پرسیتومی واقع شده و توسط اسکلت بازویی که تشکیل دستگاه آرواره*ای را می*دهد پوشیده شده است. به دنبال دهان ، مری واقع شده که به معده کیسه*ای شکلی ختم می*شود. معده به طرف خارج برآمدگیهایی ایجاد می*کند که فضای صفحه مرکزی را تقریبا اشغال می*نمایند. آمینوروئیدها فاقد مخرج می*باشند حال آنکه در آستروئیدها و کرینوئیدها روده کامل ولی بسیار ساده است.

نحوه تغذیه در خارپوستان مختلف اندکی متفاوت است. مواد غذایی در اثر فعالیت عضلات ابتدای دستگاه گوارش به درون روده راه می*یابد. در تمام خارپوستان به استثنای هلوتورینها ، حرکات مژکی مژه*های سلولهای گاسترودرم نیز در این عمل دخالت می*کنند. هلوتورینها دارای تانتاکولهای کوتاهی در اطراف دهان خود می باشند.
دفع

خارپوستان فاقد هر گونه دستگاه دفعی می باشد اما دفع مواد زاید به طرق متفاوتی انجام می*گیرد. اکثر خارپوستان آمونوتلیک (ماده دفعی آنها آمونیاک است) می باشند. اما بعضی از آنها ترکیبات زاید دیگری دفع می*کنند.
تنظیم فشار اسمزی

خارپوستان توانایی کمی در کنترل ورود و خروج آب و نمک از بدن دارند. قسمتهایی از بدن آنها نسبت به آب و کاتیونها و آنیونها نفوذپذیر می*باشد. از این*روسلولهای تشکیل دهنده سطح بدن برای کنترل ورود و خروج کاتیونها و آنیونها باید انرژی بیشتری در مقایسه با سایر جانوران مصرف کنند.
تنفس

خارپوستان دارای تنفس هوازی می*باشند اما اکثرا قادر به تنظیم به تغییرات تنفسی نمی*باشند. میزان جذب اکسیژن در ستاره*های دریایی و اکینوئیدها به میزان اکسیژن موجود در محیط بستگی داشته در شرایط عادی ، فاقد فاکتور به ایمنی می*باشند.
اندامهای حسی

سلولهای عصبی در خارپوستان شبیه سایر بی*مهرگان می*باشد یعنی به گودالهای حسی ختم شده و دارای الیافی قاعده*ای هستند که با شبکه عصبی ارتباط دارد. بعضی موارد این سلولها تشکیل جوانه*های حسی را می دهند. این سلولها غالبا در غشای پریستومی یا اطراف معقد و دهان متمرکز شده و تعداد بی*شماری از آنها نیز نزدیک مخرج یافت می*شوند.
تولید مثل

تولید مثل درگروههای مختلف خارپوستان اندکی متفاوت می*باشد. جنسها از یکدیگر جدا و لقاح خارجی است.


منبعaneshnameh.roshd.ir