کویرها وبیابان های ایران

سرم ضد مار گزيدگي به مواردي اطلاق مي شود كه خاصيت خنثي كننده سم مار را داشته باشد . اين سرم كم و بيش هترولوگ است (Heterologous) و با ايمن سازي حيوان (اسب حيوان انتخابي) بر ضد سموم مار تهيه مي گردد . تزريقات سم به اسب از مقدار كم شروع و بتدريج افزايش مي يابد . پس از اينكه مقدار كافي پادتن تهيه شد از حيوان خونگيري به عمل مي آيد . پلاسماي خون را جدا مي كنند و با استفاده از روش انزيماتيك يا هضم با پپسين و فراكسيونه كردن با سولفات آمونيوم (NH4)2SO4 پلاسما طبق دياگرام يا نمودار شماره 2 تصفيه و تغليظ مي گردد (لطيفي 1978). سرم*هاي درماني بايد از نظر شيميايي و بيولوژيكي آزمايش شوند . سرم داراي اندكي فنل است و به صورت پلي والان (چند ظرفيتي) يا منووالان (اختصاصي) در آمپولهاي ده ميلي ليتري به نام سرم پلي والان ضد مار گزيدگي (Polyvalent antivenom) يا سرم منو والان ضد مار گزيدگي Monovalent antivenom يا Species – Specific antivenom تقسيم مي كنند و همراه دستورالعمل و تاريخ مصرف به صورت مايع يا ليوفيليزه عرضه مي شود . سرم پلي والان ضد مار گزيدگي ساخت انستيتو رازي بر ضد سم پنج نوع افعي (گرزه مار ، مار شاخدار ،*مار جعفري ، افعي زنجاني ، افعي قفقازي) و يك نوع كبراي ايران يا كفچه است . سرم*هاي منو والان يا اختصاصي كه بر ضد زهر هر يك از انواع مارهاي ياد شده تهيه مي شود فقط در انستيتو رازي موجود است و تنها در موارد ضروري و فوري به درخواست كننده عرضه مي گردد .
ارزش درماني هر يك از سرمها بستگي به ميزان قدرت خنثي كننده سم هر ميلي ليتر سرم و ساير خصوصيات آن دارد . بعضي از خصوصيات سرم ضد مار گزيدگي در جدول شماره 14 نشان داده مي شود . براي سنجش عيار زهر و پاد زهر از رقتهاي مختلف زهر يا مخلوطي از سم و سرم در حجم 5/0 ميلي ليتر استفاده مي شود كه به داخل رگ موش به وزن 20-18 گرم تزريق مي گردد . مقدار زهر خنثي شده در هر ميلي ليتر از سرمهاي منووالان و پلي والان ضد مار گزيدگي در جدول شماره 15 مشخص مي باشد . همچنين جدول شماره 16 اثر اختصاصي و غير اختصاصي سرم را در برابر سموم مارهاي ايران نشان مي دهد .