گل ساعتي









گل ساعتي، اندام هوايي خشک شده گياه . Passiflora incarnate L از خانواده گل ساعتي (Passifloraceae ) است. گل ساعتي طبق نظر مونوگراف کميسيون دارويي آلمان داراي وضعيت درماني مثبت است و در مونوگراف کميسيون متخصصين گياهان دارويي اروپا داراي رتبه 4 مي باشد.
ريخت شناسي:
گياه Passiflora incarnate ، گياهي پايا به ارتفاع 8 تا 9 متر و داراي ساقه اي پيچان و نخ مانند است. برگ هاي آن متناوب و بزرگ به طول 6 تا 15 سانتي متر، دمبرگدار و داراي پهنکي مرکب از سه لوب عميق با ظاهر برگچه مانند است. سطح زيرين آن ها کرکدار و کناره هاي آن دندانه هاي اره اي ريز و در سطح فوقاني آن ها رگبرگ هاي شبکه اي مشاهده مي شود. اين گياه گل هايي درشت به قطر 9 سانتي متر، معطر و منتهي به دمگل دراز دارد.
در هر يک از گل ها 3 براکته، 5 کاسبرگ، 5 گلبرگ سفيد رنگ، 5 پرچم با بساک بزرگ و نارنجي رنگ ديده مي شود. تخمدان، کرکدار به رنگ سبز مايل به خاکستري و زبرين بوده و خامه آن داراي سه شاخه دراز بوده که در انتهاي آن ها کلاله هاي سرسان قرار دارد. از مشخصات ديگر گل اين است که داخل جام آن تاجي از الياف باريک سفيد يا قرمز مايل به ارغواني و در چند رديف ديده مي شود. ميوه هاي آن مسطح، به رنگ مايل به سبز يا قهوه اي و با حفره هاي زياد و داراي دانه هاي زرد مايل به قهوه اي است . پرچم هاي گل مانند عقربه هاي ساعت قرار گرفته اند که دليل نام گذاري اين گياه همين شکل خاص مي باشد.
موارد استعمال:
گل ساعتي داراي اثر مسکن و آرامبخش بوده و در بي خوابي، اضطراب ، تشنج، دردهاي با منشا عصبي به ويژه در کودکان، اختلال در تنوس عضلاني، تپش قلب با منشا عصبي (تاکي کاردي) و آسم اسپاسمي مصرف مي گردد. از گل ساعتي به صورت خوراکي براي از بين بردن حالات افسردگي نظير هيستري ، رفع عوارض يايسگي و اختلالات قاعدگي با منشا عصبي، ضعف اعصاب و شکايات ناشي از مشکلات گوارشي با منشا عصبي استفاده مي شود. از اين گياه در استعمال خارجي براي هموروييد و به عنوان يک افزودني به آب حمام براي تحريکات عصبي استفاده مي شود.
آثار فارماکولوژيکي:
تحقيقات انجام گرفته نشان داده است که عصاره هاي اين دارو داراي فعاليت اسپاسموليتيک قابل مقايسه با اثر پاپاورين بوده و از طرفي داراي اثر تضعيف کننده مرکزي نيز مي باشد. در تحقيقاتي ديگر، اثرات سداتيو، تقويت زمان خواب آوري هگزو باربيتون ، فعاليت ضد تشنجي ( دوز زياد) و کاهش فعاليت توموري خود بخودي (دوز کم) مربوط به ترکيبات مالتول واتيل مالتول به اثبات رسيده است.
موارد احتياط:
مقادير مصرف زياد گل ساعتي ممکن است باعث تسکين و تقويت درمان به شيوه مهار منوآمين اکسيداز گردد. از طرفي گزارش شده است که آلکالوييدهاي هارمان و هارمالين داراي اثر تحرکي بر روي حيوانات آزمايشگاهي بوده و بنابراين نبايد از مقادير زياد دارو در هنگام بارداري و شيردهي استفاده شود.
محلول خوارکي سداسل محصول شرکت اهورا دارو تهيه شده از عصاره هيدرو الکلي 70 درصد گل ساعتي با ويژگي هاي درماني ذکر شده مي باشند.
منبع: نشريه بهداشت روان شماره 31