دریاهای ایران
گذشته از دریای خزر که به عنوان بزرگ*ترین دریاچه جهان مورد بررسی قرار گرفت مهم*ترین دریاهای ایران، خلیج فارس و دریای عمان (دریای پارس یا دریای مکران) هستند. ارتباط دریایی ایران با سایر کشورها از این دریاها انجام می*گیرد. طول سواحل خلیج فارس و دریای عمان که از طریق تنگه هرمز به یکدیگر متصل می*شوند 2530 کیلومتر است. این گستره آبی سیمایی کاملا متفاوت با سایر نقاط کشور پدید آورده است. زیرا که در منطقه*ای گرمسیری واقع شده و ویژگی*های چنین مناطقی را نمایان می*سازند.
خلیج فارس حوضچه کشیده*ای است که بین بلوک عربی و رشته کوة های زاگرس قرار دارد. آب خلیج فارس حاوی نمک فراوان و علت شوری زیاد آن نیز تبخیر شدیدی است که در منطقه حکمفرماست. آب خلیج فارس تقریبا هر قرن یک بار بر اثر چرخه هیدرولوژیکی (آبی) از تنگه هرمز تخلیه می*شود و به دریای عمان می*ریزد. در آب*های خلیج فارس علاوه بر آبزیان متنوع توده*های مرجانی عظمیمی وجود دارد که حاصل هزاران سال فعالیت و زیست است. مرجان*ها در واقع یکی از مهم*ترین جلوه*های مهم طبیعی خلیج فارس به شمار می*روند، که بر اثر بی*توجهی و سودجویی در معرض نابوی و تاراج قرار گرفته*اند.
جایگاه ویژه جغرافیایی، پیشینه تاریخی و ویژگی*های خاص ***** – اقتصادی خلیج فارس آن را به یکی از مهم*ترین پهنه*های آبی جهان تبدیل کرده است
دریاچه*ها
تعداد دریاچه*های ایران به دلیل وضعیت خاص تکتونیک آن تقریباً زیاد است. برخی از آنها دائمی و بعضی از آنها در بیش*تر روزهای سال خشک و بی*آب هستند. از دریاچه*های مهم دائمی می*توان به خزر، ارومیه، بختگان، جازموریان، پریشان، مهارلو، زیریوار و هامون اشاره کرد (درویش زاده، 1370، ص778)
خزر(مازندران)
دریاچه خزر مهم ترین محیط دریاچه*ای دنیاست به همین دلیل آن را دریا می*نامند. طول و عرض خزر به ترتیب 1204 و 204 کیلومتر و مساحت آن 436000 کیلومتر مربع است. سطح خزر در حدود 28 متر از سطح آب*های آزاد پایین*تر و عمق متوسط آن در حدود 180 متر برآورد شده است. سه بخش شمالی، جنوبی و میانی که عمق و بستر متفاوتی از یکدیگر دارند بر اثر برجستگی زیر*ابی در امتداد ارتفاعات قفقاز به وجود آمده*اند.
نمک*های محلول در آب دریای خزر با آب اقیانوس*ها متفاوت است. در حاشیه شرقی خزر میانی کولاب قره بغاز قرار دارد که با ویژگی*های خاص خود بر عجایب طبیعی بزرگ*ترین دریاچه افزوده است. این کولاب به صحرای گرم و خشک ترکمنستان مشرف است (کردوان، 1374، ص 71)
ارومیه
دریاچه اورمیه بزرگ*ترین و شورترین دریاچه دائمی داخل ایران است که با نام*های چی*چست و کبودان نیز شهرت داشته است. مساحت تقریبی آن 6000 کیلومتر مربع، طول آن 135 تا 150 کیلومتر و عرض آن از 15 تا 50 کیلومتر متغیر است با عمق متوسط 6 متر.میزان شوری این دریاچه در تمام نقاط و در تمام زمان یکسان نیست. حدالکثر میزان املاح آن در هنگام پر*آبی 220 گرم در لیتر و در تابستان 280 گرم در لیتر افزایش می*یابد. به رغم تصور رایج، با وجود شوری زیاد موجودات زنده بسیاری چه به صورت مهاجر و چه بومی در این دریاچه زیست می*کنند. در سواحل باتلاقی دریاچه اورمیه، لجنی متعفن وجود دارد که به صورت خمیر سیاه رنگ دیده می*شود و روی آن قشر سفید رنگی از املاح اکسید نشده وجود دارد قشر اخیر در نتیجه تبخیر آب دریاچه به وجود آمده است. لجن سیاه رنگ که خواص درمانی دارد دارای ترکیبات گوگردی و به ویژه سولفید گوگرد است.
دریاچه نمک
این دریاچه با نام*های مختلفی مانند دریاچه نمک کاشان، دریاچه نمک قم، دریاچه قم، دریاچه آران و دریاچه مسیله نیز نامیده شده است از شمال به دشت ورامین و سیاه کوه و از جنوب به کوه*های جنوب قم محدود می*شود. طول و عرض آن به ترتیب 80 و30 کیلومتر و مساحت تقریبی* آن 2400 کیلومتر مربع است. میزان شوری بسیار بالای این دریاچه به دلیل وجود لایه*های نمک در زمین*های اطراف و املاح زیادی است که به وسیله رودخانه*ها وارد آن می*شود، که در تابستان به دلیل تبخیر زیاد لایه*های نمک روی آن به وجود می*آید (درویش زاده، 1370، ص791)
حوض سلطان. این دریاچه فرورفتگی نامتقارنی به مساحت تقریبی 330 کیلومتر مربع را در شمال شهرستان قم و شال غربی دریاچه نمک تشیکل می*دهد. در واقع دریاچه حوض سلطان یا دریاچه شاهی از دو چاله جدا از هم به نام*های حوض سلطان و حوض مره تشکیل شده است.
گاوخونی. گودال گاو خونی (گاوخانه، گاوخوانی) که به باتلاق نیز شهرت دارد در جنوب شرق اصفهان واقع شده و از آب زاینده رود تغذیه می*کند.
بختگان. دیاچه بختگان به صورت فرورفتگی بلند و کشیده ای به طول تقریبی 100 کیلومتر و 2000 کیلومتر مربع مساحت در غرب شهرستان نی*ریز در فارس واقع شده و از رود کر و آبراه*های فصلی سیراب میشود.
دریاچه کوچک طشک با وسعت تقریبی 800 کیلومتر مربع در شمال غربی دریاچه بختگان قرار دارد و با تنگه باریکی در بخش غربی به آن متصل می*شود و جزیره نرگس از پهنه*های خشکی درون آن است.
هامون. این دریاچه بزرگ ترین حوزه دریاچه*ای در شرق ایران است و در دشت سیستان قرار دارد. وسعت آن در حدود 1800 کیلومتر مربع و عمق متوسط آن در فصل پر*آبی پنج متر است. این دریاچه سه حوضچه اصلی به نام پوزک، صابری و هیرمند را که در موقع کم آبی از هم مجزا و در ایام پر*آبی به هم متصل می*شوند در بر می*گیرد که از رودخانه هیرمند (هلمند) سیراب می*شوند.
در سالهای اخیر مهم ترین شریان حیاتی هامون یعنی رودخانه هیرمند از سوی افغان*ها به وسیله سد کجکی قطع شده است و این دریاچه بی*نظیر به پهنه*ای خشک تبدیل شده که در نتیجه حیات را در سیستان در معرض خطر قرار داده است (درویش زاده، 1370، ص795)
جازموریان
جازموریان در جنوب استان کرمان با مساحت 3300 کیلومتر مربع قرار دارد که از رودخانه*های هلیل رود با منابع آبی هزار و لاله زار و جبال بارز و رود بمپور تغذیه میکند.
هامون ماشکل
دریاچه کوچکی در مرز ایران و پاکستان که رودهای، ماشکل یا ماشکید و شاخه*های سیمین و رختک به آن وارد می*شوند.
مهارلو
این دریاچه در 18 کیلومتری شرق شیراز است. گرچه سیلاب*های رودخانه و چشمه*های فارس آب آن را تأمین می*کنند، ولی بسیار شور است و از نمک آن در صنایع غذایی و پتروشیمی استفاده می*شود (درویش زاده، 1370، ص798)
موز زرد زیلایی
در 180 کیلومتری شمال غرب یاسوج و در ارتفاع 2810 متری سطح دریا با طول 800 متر و عرض متوسط 300 متر و بیش از 35 هکتار وسعت قرار دارد.
گهر
در دامنه جنوبی اشترانکوه دو دیاچه آب شیرین به نام گهربالا و گهرپایین به دلیل زمین لغزه*هایی به وجود آمده*اند که مسیر رودخانه قدیمی را مسدود کرده و آب در پشت آن جمع شده است.
بزنگان
این دریاچه در 130 کیلومتری جاده مشهد – سرخس و در جنوب رشته کوههای هزار مسجد با 80 هکتار مساحت و حداکثر عمق آن 12 متر و آب شیرین قرار دارد. آب آن شیرین است و از رودخانه فامور و چند چشمه تأمین می*شود. مساحت تقریبی *آن در حدود 43 کیلومتر مربع است.
از دیگر دریاچه*ها می*توان به قوری گل، نئور و شورابیل اشاره کرد ، هم چنین تعدادی از دریاچه های کشور که در نواحی کوهستانی واقع شده*اند بر اثر فعل و انفعالات زمین شناختی و یا ریزش*های جوی و وجود جشمه*های آب در بستری غیر قابل نفوذ پدید آمده*اند. مانند: قوچ (فیروزکوه)، تاروهویز (دماوند)، خلنو (لالون)، قزقونچال (پلور)، دریوک، سرکجال و خرس چال (گچسر)، لارومنظریه (پلور)، ولشت، حصارچال، گردنگوه و هفت خان (مرزن آباد)، دو خواهرون (کهرود)، ست، عمیش، استخر و بندمراش (طالقان)، اوان (الموت)، کوهرنگ، لاغرک و نازی (فارسان)، شط تمی بزرگ و کوچک و چال کبود (الگودرز)، برم فیروز (سپیدان)، دریاچه کوهستانی سبلان (مشکین شهر) دریاچه زریوار (مریوان)