منطقه حفاظت شده بیجار ، کردستان

نام انگلیسی : Bijar protected area
نام فارسی : منطقه حفاظت شده بیجار
منطقه حفاظت شده بيجار دراستان كردستان و در موقعيت 36 تا 73/36 عرض شمالي و 25/47 تا 53/47 طول شرقي واقع شده است. مساحت آن 31612 هكتار مي باشد.
پوشش گياهي: درختچه بادام كوهي ,گون , درمنه , آويشن ,بابونه ,بومادران وكاكوتي.
پستانداران: قوچ و ميش ارمني , رودك , خارپشت و جرد ايراني .
منطقه حفاظت شده بیجار در شمال بیجار و جنوب شرقی شهرستان تكاب قرار گرفته است . رودخانه قزل اوزن حد جنوبی منطقه را طی می كند . در شمال منطقه رودخانه قم چقا جریان دارد . این منطقه به لحاظ جغرافیایی در طول 51'.4E وْ 47 تا.25'.8E ْ47 و.12'.9N ْ36 تا.59'.5N ْ35 قرار گرفته است .

وضعیت توپوگرافی
تقریبا نیمی از منطقه را اراضی با شیب كمتر از 12% تشكیل می دهد و بقیه منطقه اغلب به صورت تپه ماهوری می باشد و ارتفاع حداقل و حداكثر منطقه به ترتیب 1533 و 2187 متر می باشد .

زمین شناسی منطقه
منطقه از نظر زون های زمین شناسی ایران در زون البرز و زیر زون البرز – آذربایجان قرار دارد . از نظر زمین ساخت ، محدوده در بین دو گسل اصلی تبریز در شرق و ارومیه یا (زرینه رود) در غرب واقع است كه در نتیجه تعدادی از شاخه های این دو گسل در محدوده گسترش دارند . تعدادی تاقدیس نیز در محدوده منطقه وجود دارد . از نظر زمین لرزه خیزی محدوده بیجار در منطقه ای با خطر نسبی متوسط قرار گرفته است كه برای توسعه پارك ها و زیستگاه ها در ان منطقه مشكل خاصی وجود نخواهد داشت

اقلیم منطقه این منطقه دارای آب و هوایی نیمه خشك است . به علت ارتفاع زیاد منطقه نسبت به سایر مناطق استان ، اختلاف درجه حرارت سردترین روز سال با گرم ترین روز سال به 79 درجه سانتی گراد می رسد . حداقل دما در منطقه مربوط به بهمن ماه با 38 درجه سانتی گراد زیر صفر و حداكثر آن مربوط به ماه های تیر و مرداد با 41 درجه سانتی گراد بالای صفر بوده است .
متوسط بارش سالیانه منطقه 9/439 میلی متر است .
طول مدت ماه های خشك منطقه به 4 ماه می رسد و تعداد روزهای یخبندان منطقه 16 روز می باشد .

دره های مهم منطقه
دره كمتاران – قزل اوزن – سید شهاب – حاج زاغه سی – وال و قم چقا .

منابع آب منطقه منابع آب منطقه را می توان به دو دسته رودخانه و چشمه تقسیم بندی نمود .
الف ) رودخانه ها
رودخانه قزل اوزن
این رودخانه كه یكی از پر آب ترین رودخانه های استان می باشد در امتداد مرز جنوبی منطقه جریان دارد . آب این رودخانه از ارتفاعات چهل چشمه و منطقه سارال دیواندره سرچشمه می گیرد .
رودخانه قم چقا
این رودخانه در حد شمالی منطقه جریان داشته و به لحاظ نقش و اهمیت در منطقه همتراز با رودخانه قزل اوزن می باشد . این رودخانه از غرب به شرق جریان داشته و با بستری سنگلاخی یا سنگریزه ای از ارتفاعات زرنیخ و قره گل سرچشمه گرفته و پس از عبور از منطقه حفاظت شده و روستای بزرگ قم چقا در محلی به نام ولی بیك و خرابه چول ارخ به رودخانه گورانی تغییر نام داده كه پس از عبور از قریه حیران تلو در قریه گل قشلاق به قزل اوزن می پیوندد .
ب ) چشمه ها منطقه
مهم ترین چشمه های واقع در منطقه كه در فصل تابستان و. پاییز برای حیات وحش منطقه دارای اهمیت حیاتی هستند به شرح ذیل می باشند :
چشمه حاج زاغه سی : واقع در ارتفاعات سلیم كش .
چشمه «كله شیر» : واقع در تپه ماهور های شمال غرب روستای صلوات آباد .
چشمه سید شهاب : واقع در دره های كوه سلیم (واقع در منطقه امن) .
چشمه قره بلاغ : واقع در بالا دست جنوب روستای قره بلاغ در دامنه شمالی كوه سلیم .
چشمه گچی بابا : واقع در دربند روستای متروكه گچی بابا .
چشمه میه رژگه : واقع در دره میه رژگه در شمال روستای صلوات آباد .
چشمه قاچاق : واقع در شمال روستای حسین آباد زردكمر .
چشمه تپه شرف خان : واقع در دره شرف خان .
چشمه كانی شفا : واقع در حاشیه روستای متروكه اوغلان میر احمد .
چشمه كانی چایگ : واقع در شمال روستای آق داغ .
چشمه دره آسیابان :واقع در دربند روستای قم چقا .
چشمه جوكوب : واقع در شرق روستای صلوات اباد .
چشمه بن مرسی : حاشیه جنوبی منطقه امن سلیم . پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده بیجار
1- تیپ مرتعی Astragals-Thymus
2- تیپ مرتعی Astraglus-Festuca
3- تیپ مرتعی Astraglus-artemisia
4- تیپ مرتعی Bromus-Astraglus
همچنین در این منطقه به صورت پراكنده پوشش های درختچه ای نظیر بادام – آلوچه وحشی – دافنه و سراسوس نیز مشاهده می گردد .

حیات وحش کویر منطقه حفاظت شده
حیات وحش کویر عمده منطقه حفاظت شده بیجار را می توان به گروههای زیر تقسیم نمود :
1- پستانداران
2- خزندگان
3- پرندگان
4- آبزیان
پستانداران منطقه
تاكنون در منطقه حفاظت شده بجار 19 گونه و 17 جنس در 10 خانواده شناسایی شده اند كه به نظر می رسد تعداد پستانداران منطقه بیشتر از این باشد . بارزترین گونه منطقه قوچ و میش ارمنی می باشد كه جمعیت قابل ملاحظه ای از آن در منطقه زیست می نماید . از دیگر گونه های شاخص منطقه م توان به گراز ، گرگ ، روباه ، كفتار و ... اشاره نمود .

پرندگان منطقه
جمعیت زیادی از خانواده های مختلف پرندگان در منطقه حفاظت شده بیجار زیست می نمایند كه متاسفانه تاكنون مطالعه جامعی در این خصوص انجام نشده است اما بر اساس اطلاعات موجود مربوط به مشاهدات پراكنده كارشناسان استان تاكنون 85 گونه متعلق به 22 خانواده در ان منطقه شناسایی شده اند . از پرندگان شاخص منطقه می توان از عقاب طلایی ، لیل ، پالابان ،شاهین ، كبك چیل ، باقرقره و ... نام برد .

آبزیان منطقه
در منطقه حفاظت شده بیجار دو رودخانه قزل اوزن و قم چقا محل مناسبی برای زیست ، تخم ریزی و تغذیه آبزیان به خصوص ماهیان به شمار می روند .
مهم ترین گونه های آبزی مشاهده شده در منطقه عبارتند از :
1- سیاه ماهی معمولی
2- سیاه ماهی خالدار
3- عروس ماهی
4- سس ماهی كلفت لب
5- سس ماهی معمولی
6- ماهی اسپله
7- ماهی كولی
8- لاك پشت آبی
9- مار آبی
10- خرچنگ گر
قابل ذكر می باشد تاكنون مطالعه جامعی در خصوص خزندگان و دو زیستان منطقه انجام نشده است .

وضعیت حفاظت در منطقه حفاظت شده
منطقه حفاظت شده به لحاظ تشكیلات اجرایی برای حفاظت دارای سه پاسگاه زیست محیطی شامل یك واحد سر محیط بانی در روستای صلوات آباد و دو واحد محیط بانی در روستای چشمه سنگین و قم چقا می باشد كه مامورین اجرایی به طور شبانه روزی در این پاسگاه ها مستقر بوده و منطقه را با استفاده از چند دستگاه موتور سیكلت و خودرو مداوما مورد كنترل قرار می دهند . برای مشاهده نقشه هوایی منطقه کلیک کنید.