استان ایلام به دلیل داشتن شکل زمین، اقلیم و موقعیت جغرافیایی از تنوع بالای پوشش گیاهی و جانوری و از ویژگیهای دو منطقه رویشگاهی ایران – تورانی و خلیج – عمانی بهره مند است.محیط های کوهستانی، آب و هوای، رودخانه ها، دشتها، جنگلهای انبوه، گونه های گیاهی و جانوری، مناطق حفاظت شده، زیستگاه های طبیعی، غارها و..باعث شده نام ایلام به عنوان “عروس زاگرس” در کشور بچرخد. حدود هزار گونه گیاهی در استان ایلام وجود دارد که نزدیک به ۳۰ درصد آنها دارای ارزش دارویی و خوراکی است.
اراضی جنگلی استان ایلام که عمدتا از درختان بلوط تشکیل می شود با اکوسیستم های آبی و خشکی دیگر مانند ۱۵ رودخانه دائمی، آب بندهای طبیعی و انسان ساخت و دشتهای وسیع، زیستگاه های متعدد و مناسبی برای زیست انواع گونه های جانوری به وجود آورده است.
تاکنون ۳۲ گونه پستاندار و ۱۸۳ گونه پرنده در استان ایلام شناسایی شده است و طی سال نیز گونه های مختلف پرندگان به دلیل وجود دریاچه های ایلام به این استان مهاجرت می کنند.
در سالهای اخیر کمبود بارش باران و خشکسالی باعث به وجود آمدن مشکلاتی در حوزه های زیستگاه های طبیعی استان ایلام شده است.
علاوه بر این موارد، گرد و غبار نیز ضربات سختی بر پیکره این زیستگاه ها زده که در حال حاضر رنگ از رخسار طبیعی ایلام پریده است.

مناطق حفاظت شده استان ایلام
سه منطقه حفاظت شده و سه اثر ملی در مجموع با مساحت ۸۱٫۵ هزار هکتار معادل ۴٫۳ درصد مساحت استان و دو منطقه ویژه زیست محیطی شکار ممنوع با وسعت ۱۲۶ هزار هکتار معادل ۶٫۶ درصد مساحت استان به منظور حفظ ذخائر گونه های گیاهی و جانوری تحت مدیریت حفاظت محیط زیست است.
حدود پنج ذخیره گاه جنگلی و بیش از ۸۰ زیستگاه حیات وحش، استان ایلام را در زمره برجسته ترین مناطق زیبای کشور قرار داده است.
منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ
منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ به منظور حفاظت و احیای حیات وحش، پوشش گیاهی و اندوختگاه ژنتیکی از سال ۱۳۷۵ یه عنوان منطقه حفاظت شده تعیین شده است.
مساحت این منطقه حدود ۳۰ هزار هکتار است و در حوزه سه شهرستان ایلام، شیروان چرداول و ایوان قرار دارد.
این منطقه با داشتن کوه های مرتفع همراه با دره های عمیق، زیستگاه های طبیعی و چشم اندازهای زیبا یکی از مهمترین مناطق گردشگری استان ایلام به شما می رود.
در این منطقه حدود ۲۵۰ گونه گیاهی و ۵۳ گونه جانوری زندگی می کنند و گونه های جانوری مثل خرس قهوه ای، پلنگ و سنجاب و گونه های گیاهی مثل لاله واژگون و آبشخورهای مهمی مانند گچان و سیوان و..است.
یکی از مهمترین گونه های حفاظت شده در این منطقه گونه گوزن زرد ایرانی است که به دلیل موفقیت این طرح در استان حدود ۲۰ راس گوزن هم اکنون در این منطقه زندگی می کنند.
منطقه حفاظت شده کبیرکوه
منطقه کبیرکوه به عنوان یک منطقه حفاظت شده در استان ایلام با ۲۰ هزار هکتار به دلیل داشتن زیستگاه بکر طبیعی و گونه های جانوری و گیاهی یکی از مهمترین مناطق گردشگری دیگر در استان ایلام است.
کبیرکوه به دلیل کوه های بلند در استان ایلام چشم نوازی می کند و در دل کبیرکوه مناظری دلنواز و دلنشین وجود دارد که هر بیننده ای را به خود خیره وا می دارد.
در منطقه کبیرکوه گونه هایی مانند گربه وحشی و خرس، کل و. ..گونه های گیاهی مثل زالزاک و بنه وجود دارد که از لحاظ اقتصادی نیز دارای اهمیت هستند.
در منطقه کبیرکوه بیش از هشت گونه گیاهی مختلف شناسایی شده است و این منطقه به دلیل آبشخورهای مهم مانند پشته لارت و فرهادآباد یکی از مهمترین زیستگاه های جانوری و گیاهی محسوب می شود.

منطقه حفاظت شده دینارکوه
منطقه دینارکوه با ۳۰ هزار مساحت یکی از بکرترین مناطق و زیستگاه های طبیعی شهرستان آبدانان واقع در استان ایلام است.
این منطقه به دلیل وجود گونه های جانوری مثل پلنگ ایرانی، قوچ و گونه های گیاهی انجیر کوهی و کیکم یکی از زیستگاه های مهم گونه های جانوری و گیاهی نیز هست.
این سه منطقه حفاظت شده در استان ایلام به طور کلی با داشتتن حجم زیادی از زیستگاه های بکر، گونه های جانوری و گیاهی نقش مهمی در آب و هوا و اکوسیسم دارند.
در سال جاری بارندگی های کم باعث شده میزان تخریب و نابودی این زیستگاه ها بالا رود و آن شادابی همیشگی در این مناطق کمتر دیده می شود.

ایلام ابری باران ندارد!
یک کارشناس مسائل طبیعی در استان ایلام در این ارتباط به خبرنگار مهر گفت: ما در استان ایلام طی یک ماه گذشته فقط ابر می بینیم ولی خبری از باران نیست.
علیرضا عبداللهی بیان داشت: در حال حاضر طبیعت و مناطق حفاظت شده استان تشنه باران هستند ولی خشکسالیهای اخیر و کمبود بارشها در سال جاری زنگ خطری جدی برای طبیعت استان است.
وی افزود: زیستگاه های طبیعی استان ایلام در حالی که یک مزیت گردشگری برای استان است ولی اکنون در حال نابودی است.
این کارشناس تصریح کرد: بسیاری از آبشخورها و زیستگاههای طبیعی استان ایلام از بین رفته و نیاز به بازسازی دارد و بسیاری از گونه های جانوری به دلیل نبود آبشخور مناسب در حال مهاجرت از استان هستند.
عبداللهی افزود: جلوگیری از نابودی زیستگاه های طبیعی استان ایلام نیازمند مدیریت در بخشهای مختلف است.
وی ادامه داد: اگر این روند خشکسالی و کمبود بارش باران در ایلام ادامه داشته باشد سرنوشتی شوم در انتظار طبیعت و زیستگاهها و مناطق حفاظت شده استان ایلام است.
این کارشناس تصریح کرد: بسیاری از زیستگاههای استان ایلام با این روند به نابودی کامل می رسند و دیگر شاهد گونه های گیاهی و جانوری در مناطق حفاظت شده استان نخواهیم بود.