هر چه انرا بنامیم، هر اکواریوم بناچار این دوره را طی میکند تا به مرحله ثبات نسبی برسد.
دانستن این چرخه و حفظ تعادل ان یکی از رموز اولیه موفقیت در نگه داری ماهیان زینتی است و بی توجهی به ان چیزی جز خستگی، اتلاف وقت و هزینه زیاد بهمراه نخواهد داشت و این تفریح را برایمان به کابوس مبدل خواهد کرد.
این چرخه در طبیعت همواره وجود دارد ولی در یک محیط مثل اکواریوم باید این چرخه ایجاد وتکمیل گردد.
نقطه شروع، ورود ماهی به اکواریوم و غذا دادن به ان است. تجزیه غذا و مدفوع ماهی باعث ایجاد NH3, در محیط میشود که برای ماهی سمی است. NH3 در محیط به میزان کم توسط گیاهان طبیعی داخل اب جذب شده و باقیمانده بصورت ازاد در اب باقی میماند و با گذشت زمان این میزان بالا میرود تا به حداکثر میرسد.(روز های هفتم تا جهاردهم)
همزمان با این عمل باکتری هایی که بطور ازاد در هوا وجود دارند شروع به اکسیده کردن NH3 میکنند و انرا تبدیل به NO2یا نیتریت میکنند که ان نیز بنوبه خود سمی است. این میزان نیز بتدریج بالا میرود تا به حداکثربرسد (روزهای چهاردهم تا بیست و پنجم)
در این مدت باکتری های دیگری موسوم به نیترو باکتر ها شروع به ازدیاد میکنند که کارشان تبدیل نیتریت ها به NO3 یا نیترات است.
از روز 27 به بعد منحنی نیتریت ها سقوط کرده و میزان نیترات ها بالا میرود که در روزهای 30 (بعلاوه 14 و منهای 7 روز) میزان نیتریت و امونیا Amonia بوسیله کیتهای تست نیتریت غیر قابل اندازه گیری میشود و اکواریوم ما چرخه حیاتی خود را کامل کرده است.
لازم به ذکر است که نیترات ها به میزان کم سمی نیستند و به وسیله گیاهان نیز جهت رشد مصرف میشوند. (کود نیتراته)
و بمرور زمان که میزانشان در محیط بسته ما (اکواریوم) بالا میروند توسط تعویض قسمتی از اب یا همان عمل سیفون کردن این میزان به حد قابل قبول میرسد.
شمای بالا فکر می کنم ساده ترین و قابل فهم ترین شمایی است که من در اینترنت پیدا کرده و برای شما قرار داده ام.
با توجه به مطالب بالا باید دانست که اکثر ماهی های موجود تحمل طی این چرخه را ندارند و درست بعد از یک هفته کم و بیش با مرگ بی دلیل ماهی هایمان مواجه میشویم.
بعضی نا امید شده و دست میکشند بعضی شروع به تعویض مکرر کل اب اکواریوم و شستشوی ان میشوند که در نهایت خسته شده و این سرگرمی برایشان پر دردسر و کثیف بنظر میاید بعضی سراغ دارو های گوناگون رفته و یک سری از انواع ماهی ها را به دیار باقی میفرستند.
بیشتر فروشنده ها هم که خود این دوره را نادانسته طی کرده اند به ما میگویند انقدر باید ماهی از دست بدهی تا قلق ان دستت بیاید!!! و به فروش ماهی همراه با اکواریوم ادامه میدهند. با انصاف هایشان هم میگویند 24 تا 48 ساعت صبر کن و بعد ماهی بخر.
خوب حالا چه کنیم تا اشتیاق ما با تنفر تمام نشود.
ماهی های کمی تحمل این دوره را دارند که یکی از انها همان ماهی معروف به "زبرا" است با خرید تعداد کمی از این ماهی (در بازار تهران دانه ای 200 تومان است) یا یک گلد فیش (من با خرید ان مخالفم چون گران است و حساس) می توان چرخه را شروع کرد و بعد از اتمام ان اقدام به خرید ماهی کرد که همیشه دوست داریم داشته باشیم.(به شرط دانستن شرایط نگهداری ان ماهی)
بعضی این چرخه را با ماهی های معروف به صید که برای غذا دهی به ماهیان گوشتخوار موجود است طی میکنند که هرگز توصیه نمیشود. این ماهی ها با خود انواع بیماری ها را به اکواریوم شما وارد میکنند.
بیشتر افراد توصیه میکنند که تسریع در این سیکل باعث عدم ثبات ان در دراز مدت میشه ولی خوب افراد عجول بخرجشان نمیرود!
موارد زیر این سیکل را تسریع میکند و برای افراد فوق مفید است:
1. استفاده از:
شن کف،
اب،(برای اکواریوم های بزرگ)
فیلتر یا ابر یا مواد داخل فیلتر،
گرفتن اب اسفنج فیلتر و ریختن ان داخل اب اکواریوم،
دکوراسیون،
و حتا گیاهان اکواریوم دیگری که سیکل ان تکمیل شده باشد.
این کار همان قرض گرفتن کلنی باکتری هاست که با ورود انها سیکل شما کوتاه تر میشود (مسئله ورود میکروبهای بیماری زا را هم باید در نظر داشت.) از قرض دهنده بپرسید که ایا اخیرن از دارو، مخصوصن انتی بیوتیک استفاده کرده یا خیر.
2. بالا بردن دما و نگهداری ان بین 27 تا 28 درجه سانتیگراد
3. استفاده از مواد تجاری که سازنده ادعا میکند این باکتری ها در ان وجود دارند:
یک مدل ان که امتحان شده است مایعی است بنام AskollCycle که دستور استفاده از ان در بروشور ان موجود است.(من این مایع را شخصن امتحان کردم ولی بازهم در هفته دوم و سوم تا چهام هم حتی مرگ و میر داشتم ولی کمتر!).
مارک بعدی Bactozym ساخت شرکت تترا که بصورت کپسول است و دارای انزیم هایی است که باعث تجزیه سریعتر مواد دفعی و غذا های باقیمانده شده و.سازنده ادعا میکند که با تجزیه سریع مواد زائد سبب تسریع در سیکل ازت میشود. همچنین سبب بازسازی سریعتر کلونی های میکروبی در فیلتر هایی که به باکتری های ان اسیب رسیده است میگردد.
بعد از طی چرخه ازت در اکواریوم، ثبات این محیط بستگی به رعایت اصول زیر دارد:
هرگز اکواریوم را بتمامی تمیز نکرده و شستشو نکنید اگر در مواردی مجبور به این کار هستید رعایت نکته های زیر به حفظ باکتری ها کمک میکند:
اب را کامل سیفون کنید مواد ته نشین شده را جدا کنید و اب را برای استفاده مجدد نگهداری کنید.
فیلتر را از اکواریوم جدا کرده و داخل این اب قرار دهید
فیلتر را نشویید
شن های کف را با اب اکواریوم یا اب هم دما ابکش کرده و بصورت مرطوب نگه دارید
گیاهان (طبیعی) را خارج کنید و داخل همان اب نکه دارید
حال تمامی اکواریوم را بشوئید (همراه با گیاهان مصنوعی اگر کثیف هستند)
دوباره انرا پرکرده و دکور کنید. فیلتر را بدون شستن کار گذاری کنید
سیفون کردن اب را به هفته های بعد موکول کنید.
هرگز از دارو ها در اکواریوم اصلی استفاده نکنید مگر در بروشور ان ذکر شده باشد که برای باکتری های مفید اکواریوم بی ضرر است. (در بعضی از دارو های شرکت تترا این مطلب ذکر شده است)
هرگز از انتی بیوتیک های با طیف وسیع مانند تتراسایکلین در اکواریوم اصلی استفاده نکنید اکواریوم قرنطینه برای همین منظور است. این انتی بیوتیک ها بصورت انتخابی عمل نمیکنند.تمامی میکروبها را از بین میبرند.
هرگز مواد داخل فیلتر را زیر شیر اب نشوئید. مواد را در داخل ابی که از اکواریوم سیفون کرده اید بشوئید تا ذرات بزرگی که باعث کاهش راندمان فیلتر شده اند جدا شوند.
هرگز اب کلر دار شهری را بصورت مستقیم داخل اکواریوم نکنید. کلرین ان، باکتری ها را میکشد. محلول ضد کلرین یا ماندن اب و هوادهی ان کلرین را خنثی میکند.
هرگز تعداد زیادی ماهی به یکباره داخل اکواریوم نکنید. باکتری ها توانشان به یکباره اضافه نمیشود و این کار زمان میخواهد
وهرگز غذادهی را نیز یکباره افزایش ندهید.
اگر از Gravel Cleaner استفاده میکنید تمیز کردن شن کف و فیلتر را همزمان نکنیدو بین ان یک هفته فاصله بیاندازید.
بیشتر مطالب بالا اقتباسی از نوشته اقای راجندرا کومار است تحت عنوان "غمنامه اکواریوم جدید" یا "سیکل نیتروژن".
۱. تعویض اب اکواریوم بیش از ۵۰٪: خیر در یک اکواریوم با تبات حتی میشه تمام اب اکواریوم رو تعویض کرد البته اگر شرایط ورود اب جدید از نظر دما و مواد افزودنی با ترکیب قبلی همگون باشه.
۲. برداشتن تمامی شن کف و یا تعویض ان: خیر
۳. برداشتن کامل فیلتر کفی: در صورت داشتن فیلتر هایی علاوه بر فیلتر زیر شنی خیر
۴. شستشوی فیلتر ها با اب لوله کشی: بسته به شرایط اکواریوم جواب مثبت و یا منفی میشه. ولی توصیه میشه که این کار اصلا انجام نشه.
در یکی از اکواریوم های من که شن در کف اون موجوده من هر هفته هر دو فیلتر اون رو با اب لوله کشی میشورم و هیچ مشکلی پیش نمیاد ولی در اکواریوم هایی که فاقد شن کف هستند یا این کار رو نمیکنم ویا اگر ناگزیر به این کار بشم حتما از دارو های کمک کننده به سیکل ازت مانند نیتریوک و یا باکتوزیم و یا سیف استارت استفاده میکنم چون در عمل دیده ام که این کار باعث کدورت اب و خارج شدن میزان نیترات از حد صفر شده.
۵. استفاده از تمامی انتی بیوتیک ها: خیر چون انتی بیوتیک هایی هم هستند که به سیکل اسیب نمیرسونند مثل مترونیدازول، پس نمیشه گفت تمامی انتی بیوتیک ها. رجوع به مقاله رنگ امیزی گرم تا حدی مطلب رو روشن تر میکنه.
۶. استفاده از نمک: خیر به شرطی که به میزان مجاز استفاده بشه و اگر این میزان به حد حمام های کوتاه مدت برسه بنظر من به سیکل اسیب میرسه.
۷. استفاده از استریلیزاتور ماورای بنفش: خیر، استریلیزاتور فرا بنفش تمام میکرو ارگانیزم های موجود در اب رو میکشه. پس، از پیدایش نیترو باکتر ها در اب و لانه گزینی انها در فیلتر جلوگیری میکنه.
ولی بعد که کلنی های میکروبی در فیلتر و کل اکواریوم مستقر شدند کشتن باکتری های شناور در اب مانند عوامل بیماری زا و یا نوعی جلبک که منشا ان سیانو باکتر ها هستند نوعی نکته مثبت این دستگاه تلقی میشه و در خیلی از موارد بخصوص در برکه های زینتی و استخر ها کاربرد داره.
۸. استفاده از اکری فلاوین و متیلین بلو: بله ولی به میزان کم خیر.
۹. استفاده از دارو های حاوی مس: بله ، راجع به دارو های محتوی مس (اغلب سولفات مس منظور هست) هم حرف و حدیث زیاده. همونطور که میدونید یکی از دلایل مصرف این دارو در اکواریوم از بین بردن جلبک هست که با دوزی که حدود یک دهم پی پی ام هست نباید مشکلی برای سیکل ازت پیش بیاره (من با مصرفش برای ضد جلبک هم مخالفم) ولی مورد مصرف دیگر اون که برای درمان ایک هست در بعضی جاها گفته شده که به سیکل اسیب میرسونه و در بعضی جاها ادعا شده که خطری نداره (دلیلشون اینه که این دارو ها بیشتر روی باکتری های گرم مثبت اثر میکنند!!).
در هر صورت دارو های حاوی ترکیبات مس بدلیل ماندگاری مس در اب و اثرات مخرب بیشتر اون در اکواریوم های اب شور وقتی توصیه میشه که راه حل دیگری وجود نداشته باشه و اغلب تذکر داده میشه که هنگام استفاده از دارو های حاوی مس محتویات فیلتر ها یا خالی شوند و یا خود فیلتر برای مدتی در یک ظرف جدا کار کنید تا درمان تمام شود.
بعد از مصرف دارو های حاوی مس فراموش نکنید که این فلز به سختی از اکواریوم خارج میشه و بهتره بعد از درمان کل اکواریوم خالی بشه و تمام سطوح شسته شوند.
مصرف بیشتر از اندازه اون به ماهی ها صدمه های جبران ناپذیری میزنه (سیستم ایمنی و غدد داخلی ماهی) که در هنگام مصرف باید این موارد در نظر گرفته بشه.
۱۰ استفاده از دارو های ضد انگل مانند کنترا ایک: نظرات متفاوته به نظر من در یک اکواریوم با ثبات صدمه چندانی نمیزنه. اگر درمان طولانی بشه جواب بله هست و صدمه میزنه.
۱۱. غذا دادن بیش از اندازه: بله
۱۲. اضافه کردن تعداد زیاد ماهی به یکباره: بله
۱۳. قطع برق بیش از دو ساعت: خیر. قطع برق بیشتر از اینکه به سیکل اسیبی برسونه مشکل کمبود هوا و تغییر درجه حرارت رو ایجاد میکنه که سبب مرگ ماهی ها میشه و گرنه بعد از مثلا ۸ ساعت قطع برق شما نیتریت تانک تون بالا نمیره بلکه ماهی هاتون یا خفه میشن یا از سرما تلف میشن.
برای جلوگیری از ورود گازهایی که در هنگام قطع برق در فیلتر ایجاد شده اند میتونید بعد از وصل جریان برق اب رو به میزان ۵۰٪ سیفون کنید و یا خروجی و ورودی فیلتر اکسترنال رو برای چند دقیقه داخل سطلی پر از اب کلر گرفته شده قرار بدید.
۱۴.تعویض فیلتر اینترنال با اکسترنال: خیر. البته بستگی زیادی به شرایط اکواریوم و طرز تعویض این دو فیلتر داره. مثلا در اکواریومی که کاملا تثبیت شده و از شن در کف استفاده میشه این تعویض حتی میتونه به یکباره انجام بشه ولی در غیر اینصورت باید از تعویض هم زمان دو فیلتر خودداری کنید.
۱۵. استفاده از کربن اکتیو در فیلتر: خیر
موارد زیر مربوط به زمانی هست که اکواریوم در حال طی کردن سیکل ازت هست:
۱۶. سیفون کردن اب اکواریوم در این مدت: خیر، گروهی بر این باور هستند که سیفونینگ در این مدت از میزان باکتری ها کم میکنه و سیکل رو به تاخیر میندازه پس نباید در طول سیکل ازت سیفون انجام بشه در صورتیکه سیفون کردن در این دوره از میزان بسیار زیاد امونیاک و نیتریت در اب جلوگیری میکنه و مرگ و میر ماهی رو کمتر میکنه.
۱۷. استفاده از کربن اکتیو : بله
۱۸. استفاده از اسکیمر در اکواریوم اب شور: بله
۱۹. استفاده از گیاهان طبیعی: خیر، با جذب میزانی از امونیاک و نیتریت و نیترات توسط گیاهان بعنوان کود میزان این مواد کمتر شده و از صدمه این مواد به ماهی تا حدی کم میکنه. در راه اندازی اکواریوم جدید استفاده از گیاهان مفیده البته باید توجه به مضار ان هم داشت.
۲۰. استفاده از نمک : خیر، نمک تحمل دوره سیکل ازت رو برای ماهی اسانتر هم میکنه.
۲۱. استفاده از استریلیزاتور ماورای بنفش: بله
یک فیلتر ایده آل در اکواریوم سه جور انجام میده (یا باید انجام بده):
مکانیکی : به معنی گرفتن ذرات معلق در اب
شیمیایی: به مفهوم تصفیه و زدودن مواد شیمیایی موجود در اب
بیولوژیکی: یا تجزیه مواد الی و تبدیل انها در اب که توسط باکتری ها انجام میشه.
در شروع راه اندازی یک اکواریوم، فیلتر ما به محض اینکه استارت میخوره شروع به مکانیکی میکنه و کم کم با بوجود امدن کلونی های میکروبی در سابستریت ها و بیو بال ها و غیره، فیلتر ما علاوه بر عمل مکانیکی، بیولوژیک رو هم شروع میکنه.
در این مسیر هرگونه شیمیایی به این فرایند اسیب میرسونه ولی بعد از اتمام این دوره براحتی میتونیم شیمیایی رو هم با افزودن کربن اکتیو، استریلیزاتور فرا بنفش و یا اسکیمر در اکواریوم شروع کنیم و مشخصه که وجود این شیمیایی لطمه ای به کلونی های تثبیت شده در فیلتر نمیزنه.
منبع : پی هالز