مشخصات و شرایط جغرافیایی:
پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: منطقه لار طی مصوبه شماره ۱۹۷ شورای عالی محیط زیست مورخ ۱۳۸۰/۷/۲۵ به عنوان پارک ملی معرفی گردید.
پارک ملی لار با ۲۷,۷۸۸ هکتار مساحت در دامنه غربی قله دماوند در استانهای مازندران و تهران قرار دارد و نمونهای شاخص از زیستگاههای کوهستانی به شمار میآید.
این پارک از ارتفاعات مرطوب و سرد تشکیل شده است که بارش زیادی را به صورت برف ایجاد میکند و به دلیل ویژگیهای خاص و گونههای متنوع گیاهی و جانوری است، تحت حفاظت قرار گرفته است. وجود ماهی قزلآلای خال قرمز که از نادرترین گونههای آبزی جهان میباشد اهمیت این مجموعه را دو چندان کرده است.
در سال ۱۳۵۹با اتمام ساخت سد لار در پارک ملی لار قسمت اعظم اراضی و مراتع دره لار در محدوده آبی دریاچه سد قرار گرفت که از مرتفعترین دریاچههای انسان ساز میباشد.
درجه حرارت مهمترین عامل در تبخیر آب سد است که روزانه اندازه گیری می شود. متوسط درجه حرارت سالانه لار ۵/۲ درجه سانتیگراد است که در فصل زمستان تا منهای ۳۷ درجه و در تابستان تا مثبت ۳۱ درجه تغییر می کند.
متوسط بارش ۱۳ ساله سد لار معادل ۵۵۳ میلی لیتر است. اگرچه متوسط ۴۶ ساله آن ۵۹۵ میلیمتر می باشد.
رودخانه لار که به دریاچه پشت سد لار در این پارک منتهی میشود یکی از منابع تأمین کننده آب آشامیدنی شهر تهران به شمار میآید.
راههای اصلی ورود به پارک ملی لار از مسیر جاده تهران – آمل پس از ورود به پلور از طریق سه راهی لار که به پست ورودی واحد محیط زیست دلیچای میرسد بوده، و از طریق جاجرود یا گلندرک میتوان وارد جاده سد لار شد و پس از گذشتن از گردنه ایرا به ورودی محیط بانی قوش خانه و سپس کمر دشت رسید.
قزل آلای خال قرمز لار
ماهی قزل آلای خال قرمز از گونه های حمایت شده کشور محسوب می شود و در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت IUCN در طبقه در آستانه انقراض (EN) قرار دارد.
پارک ملی لار به عنوان یکی از معدود زیستگاه های اصلی این گونه ارزشمند در ایران به شمار می رود و این حیث از اهمیت زیادی برخوردار است.
ماهی قزلآلای خال قرمز، ۲ فرم ساکن و مهاجر دارد که فرم مهاجر این ماهی پیش از این به جای دریاچه لار به دریای خزر مهاجرت میکرده است اما در حال حاضر با توجه به ایجاد سد، به دریاچه لار میرود.
برخی از بچه ماهیهای به دنیا آمده ساکن رودخانه میشوند و برخی دیگر مهاجرت میکنند. دو عامل درونی و بیرونی در این زمینه موثر است که عامل درونی مربوط به خصوصیات متابولیسم و عامل بیرونی مرتبط با شرایط محیطی رودخانه است.
زیستگاه این ماهی در منطقه لار شامل رودخانههای الرم، آب سفید، خشک رود و رودخانه اصلی لار میشود که مکان مناسبی برای تخمریزی قزلآلای خال قرمز است.
از خصوصیات قزلآلاهای خال قرمز در پارک ملی لار، وجود جمعیت ساکن در رودخانه و جمعیت مهاجر از دریا به رودخانه است.
از دیگر ویژگیهای این گونه عدم هرگونه تکثیر مصنوعی در رودخانه ها و دریاچه سد لار می باشد. یکی از مشکلات بزرگ قزلآلاهای خال قرمز در دنیا، تکثیر مصنوعی این ماهی و رها کردن آن در رودخانههای مختلف است. این کار باعث کاهش تنوع ژنتیک قزلآلای خال قرمز میشود و خوشبختانه در لار تاکنون چنین اتفاقی رخ نداده است.
پوشش گیاهی:
پوشش گیاهی پارک ملی لار از تیپ علفزار مشتمل بر گندمیان پایا و بوته زارها و پوششهای آلپی تشکیل شده و گیاهان دارویی صنعتی و غذایی دره لار نیز متنوع و دارای شهرت و سابقه طولانی است که میتوان از والک، گلپر، چای کوهی، گل گاوزبان، شیرین بیان، کاسنی، آویشن، پیازک، موسیر، باریجه و قارچ نام برد.
بخش کوهستانی پارک از تنوع گیاهی چندانی برخوردار نیست. پوشش گیاهی در بخش دامنهای منطقه بیشتر از گونههای گون، زنبق وحشی، شقایق، زبانطلا، کاسنی، آویشن، باریجه، والک، استبرق، چای کوهی، انواع آلالهها و گندمیان، موسیر و سریش تشکیل شده است.
ارس، تنها گونه درختی این پارک است.
گونه های شاخص جانوری:
تاکنون ۱۵۹ گونه جانوری در این پارک ملی لار شناسایی شده است.
پستانداران: قوچ و میش البرز مرکزی، کل و بز، پلنگ، گرگ، خرس قهوه ای، گراز، شغال، خرگوش، سمور و روباه
پرندگان: به علت موقعیت ویژه کوهستانی و آب منطقه در فصول مختلف سال پرندگان مهاجر و بومی چون کبک و کبک دری، باکلان، حواصیل سفید و خاکستری، عقابطلایی و کرکس در این منطقه مشاهده شده اند.
خزندگان و دوزیستان: افعی دماوند، افعی البرزی، یلهمار، بزمجه، مارمولک و قورباغه
آبزیان: آبزی معروف منطقه ماهی قزلآلای خال قرمز میباشد.
تعارضات و تهدیدات منطقه:
- در حال حاضر ورود بیش از ظرفیت دام اهلی مهمترین عامل تهدید پارک ملی لار تلقی می شود.
- طرح احداث جاده (نور به بلده و در ادامه تا تهران) در این پارک ملی یکی از طرحهای جنجالی بود که با مخالفت شدید طرفداران محیط زیست مواجه و متوقف شد.
رخدادهای منطقه:
- بازداشت عاملین صید غیرمجاز ۱۱۰ ماهی قزل آلای خال قرمز در شهریور ۱۳۹۳ (لینک مرتبط)
- دستگیری عاملین کشتار پنج بز و بزغاله وحشی در شهریور ۱۳۹۳ (لینک مرتبط)
منبع مطلب : پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران