دنیای سنجاب ها یا موشهای درختی
سنجاب ها از نظر رده بندی، جزء ردۀ جوندگان ((Order rodents،تحت ردۀ اسکیورومورفا (Sciuromorpha )، جنس تامیاس ((Tamias، و خانوادۀ اسکیوریده می باشند.
سنجاب ها جوندگانی خیلی هوشیار و نقب زن خیلی فعالی هستند.
در طول روز فعالیت میکنند و بالا روندۀ چابکی هستند. آنها هم از نظر شکل ظاهری و هم از نظر رفتار در حد وسط بین میمون درختی (Tree squirrel)( نوعی میمون کوچک به رنگ نارنجی و خاکستری که به آن سنجاب درختی می گویند.) و سنجاب گراند یا زمینی ((Ground squirrel قرار دارند.
خصوصیات کالبد شناسی :
سنجاب ها دارای 4 دندان پیش (دوتا در فک بالا و دو تا در فک پایین) زرد رنگ تا نارنجی هستند که برای جویدن از آنها استفاده می کنند. آنها دائماً در حال رشد هستند و اگر برای مدتی به هر دلیلی نتوانند عمل جویدن را انجام دهند، ساییده نشده و بیش از حد رشد نموده و باعث می شوند که دهان حیوان بسته نشود.
در دستها چهار و پا ها پنج انگشت وجود دارد و دارای ناخنهای بلندی هستند ، طول پا های سنجاب از دستها بیشتر بوده و به همین سبب عمل جهش در این حیوان به آسانی انجام می گیرد.
وزن سنجاب های بالغ 72 تا 700 گرم بوده و طول سر و بدن آنها تقریباً 12-32 و دم 9-31 سانتی متر می باشد. تعداد تنفس در مواقع استراحت حدود 75 بار در دقیقه است. در موقع بیداری درجه حرارت بدن 38 سانتی گراد می باشد ولی در موقع خواب زمستانی فقط به چند درجه بالاتر از حرارت محیط می رسد.
میانگین طول دورۀ زندگی سنجاب ها در اسارت در نر 7/2 سال و در برخی موارد تا 8 سال می باشد در حالی که ماده ها 1/4 سال زندگی می کنند. البته تا بالای 12-20 سال هم می توانند به حیات خود ادامه دهند. متوسط طول عمر آنهایی که به صورت وحشی و آزاد هستند، 8 سال یا بیشتر و حتی بالای 20 سال می باشد.
گونه های مهم سنجاب ها:
سنجاب ها با توجه به خصوصیات پوشش موی ظریف، زبر و پر پشت، دمهای پر مانند و انبوه، و گوشهایی که اغلب با دسته های مو احاطه شده است و رنگ بدن از همدیگر متمایز می شوند.
سنجاب خاکستری (Gray squirrel)
طول بدن این حیوان 24-25 سانتیمتر بوده و وزن بدن 400-700 گرم و طول دم 20-24 سانتیمتر است.
برنگ خاکستری و در قسمت زیر بدن به رنگ سفید مشاهده میشود.
سنجاب روباهی شرقی (squirrel Eastern Fox)
این سنجاب به علت نوع رنگ بندی بدنش که همانند رنگ بدن روباه است و دم بلندش به این نام معروف شده است.
طول بدن این حیوان 26-32 سانتیمتر است و طول 25 دم آن -31 سانتیمتر است.وزن بدن این سنجاب 750-950 گرم می باشد.
سنجاب قرمز آمریکای شمالی ((North American red squirrel
این سنجاب به رنگ قرمز و نارنجی تیره است.
و روی گوشها را دسته موهای قابل رویت احاطه کرده .طول 17 بدن این سنجاب -23 سانتیمتر است و وزن بدنش 140-310 می باشد. طول دم آن 9-16 سانتیمتر میباشد.
سنجاب غول پیکر (Giant squirrel)
این سنجاب برنگ سیاه و خاکستری تیره است. صورت،دستها و زیر شکم حیوان برنگ کرم روشن و یا سفید است و در ناحیه پشت کمر به رنگ آجری.
این سنجاب بلند ترین دم را در بین گونه های خود دارد و از آن برای آویزان شدن از درختان استفاده می کند.
طول دم 25-45 و طول بدن این حیوان 25-45 است. وزنش 140-310 گرم و ارتفاع آن برابر با 9 سانتیمتر می باشد.
برخی از گونه های سنجاب در فواصل مابین دستها و پاها در طول بدن از پوستی برخوردار هستند که به آسانی می توانند از یک نقطه بلند تر به یک نقطه پایین تر بپرند و این پوست بدن حیوان را مانند کایتهای پرواز کرده و به علت عبور نکردن جریان هوا حیوان میتواند پرش های بلندی بزند . به همین دلیل آنها را سنجاب های پرنده نامگذاری کرده اند . اما این به معنی پرواز کردن آنچنان که پرندگان انجام می دهند ،نمی باشد و این حیوانات پرواز نمی کنند.
سنجاب پرنده شمالی (North flying squirrel)
این سنجاب خاکستری رنگ است طول بدن آن 16-21 سانتیمتر است.طول دم 9-18 سانتیمتر می باشد، وزن بدن حیوان 75-185 گرم و ارتفاع آن 5-6 سانتیمتر است.
سنجاب پرنده جنوبی (South flying squirrel)
طول بدن این سنجاب 13-14 سانتیمتر است، و طول دم آن 9-11 سانتیمتر و وزن بدن 45-100 گرم است، و ارتفاع آن برابر با 5-6 سانتیمتر می باشد.
سنجاب آسیایی (Asian squirrel)
رنگ آن از سر تا دم سیاه، دستها و زیر شکم آجری تیره و روی رانها سفید می باشد. طول بدن این سنجاب 17-23 سانتیمتر و طول دم 9-16 سانتیمتر است.
وزن بدن آن 140-310 گرم و ارتفاع این حیوان 9 سانتیمتر می باشد.
سنجاب زمینی دم گرد (Round-tailed ground squirrel)
این سنجاب به رنگ کرم است،گوشها به صورت حفره ای در کنار چشم قرار دارد.این سنجاب در سوراخهای داخل زمین زندگی می کند،طول بدن این حیوان 5/11 -38 سانتیمتر و طول دم 5/3 - 25 سانتیمتر است. وزن بدن آن 144-830 گرم است.
سنجاب زمینی قطب شمال (Arctic ground squirrel)
این سنجاب همانند سنجاب زمینی دم گرد در حفره های زمینی زندگی می کند.و رنگ آن نارنجی و نقره ای است. طول بدن این حیوان برابر با 38 سانتیمتر است.
سنجاب غربی (Western chipmunk squirrel)
این سنجاب به رنگ نارنجی روشن با خطوط کرم و قهوه ای تیره است. طول بندن آن 8-16 سانتیمتر و طول دم 8-10 سانتیمتر است.وزن بدن این حیوان 25-120 گرم می باشد.
قفس های نگهداری از سنجاب:قفس های باید تا آنجایی که ممکن است بزرگ باشند تا بتوان حیوان را به راحتی پرورش داد و اندازۀ آنها بسته به این است که در محیط باز و یا سر بسته بکار روند،فرق می کند. اندازۀ استاندارد برای قفس در محیط بسته به عرض، طول و ارتفاع 5/3 متر و در محیط باز 5/4 متر می باشد. ستون و یا میله های اسکلت قفس که فلزی یا چوبی هستند با شبکۀ سیمی پوشیده شده و از داخل به شکل محکمی به اسکلت بسته می شوند تا از جویدن اسکلت قفس جلوگیری نماید. درون قفس ها باید دارای کف محکم و پوشیده با کاغذ، تراشه های چوب رنگ نشده، ذغال سنگ خشک و یا سنگ ریزه باشد. سعی شود در بستر سنجاب ها از خاک اره استفاده نشود زیرا سبب ایجاد آلرژی و عطسه حیوان می شود.
سنجاب ها را می توان به صورت انفرادی یا جفتی و حتی سه تایی (یک نر و دو ماده) نگهداری کرد.
شبکه های تور سیمی نباید بزرگتر از 3/1 در5/2 سانتیمتر باشد. در های قفس ها باید در بالا و پایین محکم بسته شود نه توسط قلاب. به دلیل آن که سنجاب ها مرتباً از توری بالا و پایین میروند،و احتمال باز شدن آنها وجود دارد.
یکی از دیواره های قفس باید توری نباشد و یا ورقه چوب یا فلز پوشیده شود تا از نفوذ باد جلوگیری کند.چون سنجاب ها به طور غریزی علاقه مند به نقب زدن یا سوراخ کردن زمین هستند، بنابرین کف قفسهایی که در محیط باز مستقر می شوند باید از بتن، آجرهای فشاری یا توری سیمی ساخته شود.
به منظور فراهم کردن محیط مورد علاقه و مخفی گاه سنجاب ها باید از شاخه های درخت، سنگ، طاقچه، وسایل لوله ای، جعبه های مقوایی، علف خشک، برگ درخت، پوشال و جعبه های آشیانه به قفس ها افزود.
شاخه های درخت برای جویدن ضروری هستند زیرا سنجاب بتواند دندانهایشان را در اثر ساییدن تمیز و آراسته نگه دارند و از رشد بیش از حد آنها جلوگیری نمایند.
باید به خاطر داشته باشید که قفس سنجاب را نزدیک به تلویزیون قرار ندهید، زیرا حیواناتی که قفس آنها نزدیک تلویزیون باشد از اضطراب شدیدی رنج میبرند. مواجهۀ طولانی آن می تواند منجر به مرگ و یا کاهش نوزادان در هر زایمان میشود.
جعبه های آشیانه:
برای هر سنجاب بالغ، یک جعبۀ آشیانه لازم است تا سنجاب به راحتی بتواند از آن استفاده کرده و استراحت نماید. و اندازۀ آن برای قفس های داخل منزل تقریباً به ابعاد طول 20، عرض و ارتفاع 15 سانتی متر و برای قفس های خارج از منزل بهتر است بزرگ تر باشد تا بتوان در زمستان عایق بندی بیشتری کرد. در غیر این صورت خطر سرما می تواند سنجاب ها را تهدید کند. این لانه ها می تواند روی زمین یا کمی بالاتر روی دیوار قفس وصل شود و با یک سوراخ ورودی به قطر 5 سانتیمتر که داخل لانه را دور از منبع نور نگه می دارد قرار گیرد.سقف این لانه ها باید قابلیت باز شوند گی داشته باشد تا بتوان به سادگی مورد پاک سازی قرار گیرند.و بهترین زمان برای تمیز کردن لانه ها ماهی یک بار است.و در زمستان هر سه هفته یک بار است.و بعد از اینکه بچه سنجاب ها از شیر گرفته شدن یعنی 8 تا 10 هفته می توان لانه را تمیز کرد. و زمانی که لانه پاک سازی شد باید مقداری دانه های خوراکی جایگزین غذاهای اندوخته ای گردد که در حین تمیز کردن از آشیانه برداشته شده است. و بهتر است مواد لانه گزینی (علف خشک، خرده های کاغذ و ...) را در اوایل فصل پائیز به منظور استفادۀ سنجاب ها برای زمستان در اختیار سنجاب ها قرار داد. گرم کردن مصنوعی محل آنها ضرورتی ندارد، اما تهویۀ خوب مهم است.
تغذیه سنجاب ها:
سنجاب ها موجوداتی گیاه خوار و دانه خوار می باشند.و از انواع دانه ها، سبزیجات، میوه ها تغذیه میکنند.
غذاهایی که میتوانند مورد استفاده سنجاب ها قرارگیرند باید دارای ترکیبات زیر باشند:
1- پروتئین خام 25 %
2- چربی 5/7 %
3- فیبر 25/2 %
4- کلسیم 8/0 %
5- فسفر 7/0 %
نسبت کلسیم به فسفر باید در جیرۀ غذایی سنجاب 5/1 به 1 باشد. در غیر این صورت حیوان دچار ((عارضۀ استخوانی)) خواهد شد. برای پیشگیری از کمبود کلسیم و عارضۀ استخوانی می توان (بلوک) یا ( آجرهای کلسیم) در قفس قرار داد و یا از شربت کلسیم بعلاوۀ ویتامین های A،D، Cاستفاده نمود.مخصوصاً اگر حیوان از نظر سنی پایین باشد.
سنجاب ها موجوداتی با تنوع غذایی بالا هستند، که در اینجا به تعدادی از آنها اشاره میکنیم:
انواع تخم آفتابگردان، دانۀ گندم، ذرت، جو دو سر یا صحرائی غلاف دار، گندم سیاه، دانه هایی که به مصرف قناری میرسد (مثل ارزن)، غذاهای مخلوط که به صورت پلت ساخته شده اند، پرتقال، سیب، انواع انگور، آلو، انواع توت، گیلاس، تکه های موز، گوجه، انواع کشمش، کاهو، برگ و گل آفتابگردان، چوب و برگ ذرت، گوجه فرنگی، میوۀ بلوط، گردو، فندق، میوۀ شاه بلوط شیرین و درخت کاج، شبدر، قارچ،کرفس و...
تذکر: متعاقب خرید حیوان، توصیه می شود تا جزئیات غذایی آن از فروشنده گرفته شود به طوری که هیچگونه تغییر ناگهانی در تغذیه قبلی آن رخ ندهد. به سنجاب بهتر است بادام زمینی داده نشود و اجزاء تیز جو دو سر کامل که غلاف آن جدا نشده است ممکن است به محوطۀ دهان آنها آسیب رساند. هسته های آلو یا گوجه نباید برای تغذیۀ سنجاب استفاده شود، چون اینها بالقوه سمی بوده و مسمومیت غذایی ایجاد می کنند.
تولید مثل:
بلوغ جنسی در این حیوان از 12 تا 18 ماهگی آغاز می شود و تا هفت سالگی جفت گیری صورت می گیرد. دوران فحلی در سنجاب ماده معمولاً 13 تا 14 روز می باشد و دوران آبستنی آنها معمولاً 31 تا 32 روز است،زمان زایمان در سنجاب ها از نیمۀ اول اسفند تا اوایل مهر است. در هر سال یک یا دو زایمان در سنجاب ها دیده می شود که نوزادان در زایمان دوم کوچکتر از زایمان اول هستند و حدوداً یک ماه پس از زایمان اول متولد می شوند. در هر زایمان معمولاً 3 تا 5 اما ممکن است بین 1 تا 10 نوزاد هم متولد شود. سنجاب ها 8 تا 10 روز به نوزادان خود شیر می دهند.
شیر سنجاب حاوی 6/26 % مواد جامد است که اجزاء آن شامل 3/47 % چربی، 5/34 % پروتئین و 8/12 % کربوهیدرات می باشد.
نوزادان سنجاب با بدنی عاری از مو، با چشمهایی بسته و با طولی برابر 3 سانتی متر متولد می شوند. بدن بچه سنجاب ها در 16 روزگی کاملاً از مو پوشیده می شود و چشمها نیز در حدود 26 تا 29 روزگی باز می شود.
در زایمان سنجاب ها اکثر نوزادان زنده می مانند، اما باید سنجاب ماده از هر گونه عامل اضطرابزا نظیر تلویزیون، تمیز کردن لانه، سرکشی مداوم به داخل جعبه نوزادان، صدا های بلند، در این دوران دور باشد، در غیر این صورت نوزادان ممکن است بی هیچ گونه عارضۀ خاصی بمیرند و یا حتی مادر نوزادان را ترک کرده و شیر ندهد و یا آنها را بخورد.
iranpest.blogdoon.com