فیزیولوژی حیواناتچگونگي تهيه اسكلت حيوانات مهره دار
در اينجا روش تهيه اسكلت حيوانات مهره دار، جهت مطالعه علمي و همچنين نگهداري در موزه شرح داده مي شود. تهيه چنين اسكلتي با تهيه اسكلت هايي كه جنبه نمايشي دارند كاملا متفاوت است. در تهيه اين نوع اسكلت ها بايد دقت نمود كه هيچ نوع صدمه اي اعم از شكستگي ، بريدگي يا ايجاد سوراخ يا فقدان قسمتي از اعضا نظير دندان و غيره در هنگام جوشاندن استخوان ها پيش نيايد. اگر مايل به تهيه اسكلتي هستيد كه از لحاظ علمي حائز اهميت باشد بايد موارد زير را مراعات نمائيد:
يك دفترچه يادداشت جهت ثبت اطلاعات بدست آمده تهيه نموده و هر نمونه را شماره گذاري نمائيد. براي اين كار از عدد يك شروع كنيد مواظب باشيد هرگز شماره ها مخلوط يا تكرار نگردند. هر اسكلت را جداگانه تهيه خشك و نگهداري كنيد.
● طرز تهيه:
بعد از اندازه گيري و بررسي علمي ، پوست حيوان را با دقت جدا نموده و چنانچه مايل به مطالعه و نگهداري پوست نيز مي باشيد همان شماره را بر روي پوست نصب كنيد. گوشت را از استخوان جدا كنيد ليكن مواظب باشيد زردپي هاي اطراف مفاصل قطع نگردند. جهت سهولت دقت شود كه سر و پا ها از قسمت هاي ديگر بدن جدا شوند ، اما مواظب باشيد كه هيچ كدام از استخوان ها نشكنند. بايستي توجه كرد كه گاهي اوقات استخوان هاي كوچكي در داخل گوشت و قاعده زبان موجود است و همچنين استخوان هاي شانه و ترقوه بوسيله گوشت پوشيده شده اند كه بايد با دقت جدا شوند.
از طريق سوراخ مهره اطلس ، مغز را از جمجمه خارج نموده و جهت جدا كردن مغز از جمجمه هاي كوچكتر ميتوان از يك سرنگ زير جلدي استفاده كرد ، بدين ترتيب كه سرنگ را از آب پر كرده و بعد سوزن سرنگ را بدقت به داخل انتهاي مغز فرو كنيد ، سپس به آرامي آب سرنگ را بداخل جمجمه در زير مغز خالي نمائيد بدين ترتيب مغز از جمجمه جدا مي شود. همچنين براي خارج نمودن مغز از جمجمه هاي بزرگ مي توان از يك قطعه چوب نازك و مسطح استفاده نمود. دقت شود كه اين كار باعث گستگي و تخريب ساختمان داخلي جمجمه نگردد.
سپس اسكلت را داخل يك ظرف آب قرار داده و به مدت ۲۴ ساعت نگاه داريد تا خون داخل آن خارج گردد. در هواي سرد مي بايست استخوان را به مدت بيشتري در آب نگه داشته و با افزودن كمي آمونياك به داخل آب عمل را تسريع نمود. بعد از خارج شدن خون اسكلت را در آب خالص گذاشته و حرارت دهيد و حرارت آب را تا زير نقطه جوش با لا ببريد ( البته زمان لازم براي حرارت دادن اسكلت ها نسبت به اندازه آنها مي تواند از ۲ تا ۶۰ دقيقه متغير باشد. ) سپس شعله زير ظرف را خاموش نموده و كمي آمونياك اضافه كنيد و پس از چند دقيقه اسكلت را خارج نموده و گوشتهاي چسبيده به استخوان را جدا كنيد. ( براي محافظت از دستهاي خود از دستگش هاي لاستيكي استفاده نمائيد. )
استخوان ها را تميز نموده و با دقت آنها را روي يك صفحه تميز قرار داده تا خشك شوند ، از آنها مراقبت نموده تا مفقود نگردند و از دسترس بچه ها و حيوانات دور نگاه داريد.
بعد از اينكه استخوان ها خشك شدند با مركب شماره گذاري كنيد. همان شماره نمونه را براي تمام استخوان هاي اسكلت تكرار كنيد.
● تهيه و بكار بردن Dermestid beetles ( حشرات گوشتخوار )
روش ديگري كه اغلب موزه هاي بزرگ تاريخ طبيعي بكار مي برند اينست كه بجاي پختن و جوشاندن كه اغلب باعث ضايع شدن استخوان جمجمه مي گردد از حشرات گوشتخوار استفاده مي گردد.
پوست حيوان را با دقت جدا كنيد ، سعي مي شود كه استخوان هاي كوچك موجود در دم و پا حفظ گردند. اعضاي داخلي را خارج كنيد. به آرامي جمجمه را از بدن جدا كرده و مغز را با سرنگ محتوي آب بشوئيد سپس جمجه را شماره گذاري نموده و مواظب استخوان هاي ظريف و شكننده جمجمه باشيد.
همچنين گوشت هاي زائد پشت و پاهاي حيوان را جدا نموده وشماره گذاري نمائيد.
با دقت اسكلت را طوري پيچيده كه دم و پاها در كنار هم قرار گيرد. بعد اسكلت و جمجمه را در سايه و مكان خنكي قرا ر داده تا خشك شود. وچناچنچه لازم باشد مي توان آن را در محلي دور از دسترس كودكان و حيوانات و مورچه ها آويزان نمود. بعد از يك يا دو روز كه اسكلت خشك شد آن را در يك ظرف فلزي در بسته كه داراي تهويه باشد قرار دهيد.
در اين موقع از حشرات گوشتخواري به نام سوسك قالي carpet beetles كه به طور طبيعي در لاشه حيوانات يافت مي شوند استفاده مي گردند. اين حشرات به رنگ هاي سفيد و سياه و قهوه اي ديده شده اند و طول آنها به يك سانتي متر مي رسد. ظرف محتواي اسكلت و حشره را در تاريكي و دور از نور خورشيد قرار دهيد . يك گروه سالم از اين حشره مي تواند به سرعت يك اسكلت كوچك را تميز كند.
بعد از آنكه حشرات كار خود را انجام دادند ، استخوان ها را خارج نموده و اسكلت را در ظرف محتوي آمونياك قرار دهيد سپس به آرامي گوشت ها و مواد زائد روي استخوانها را جدا نموده و پس از خشك شدن استخوان بطور انفرادي آنها را شماره گذاري كنيد.
● طرز تهيه مخصوص ، جهت اسكلت پرندگان
استخوان هاي پرندگان بسيار ظريف و شكننده هستند. شما بايد با به كار بردن روشهاي مختلف از انهدام اسكلت جلوگيري نمائيد.
قبل از شروع با دقت پرها را بكنيد ، قسمت هاي داخلي بدن را بيرون آورده و گوشت بدن پرنده را از استخوان جدا نمائيد ، مواظب باشد استخوان هاي كوچك نزديك به انتهاي بالها گم نشود.
▪ روش شماره يك :
با دقت بال ها پا ها و جمجمه را جدا سازيد ، گردن ، پشت و استخوان هاي لگن را به حال خود بگذاريد. سپس تمام قسمت هاي اسكلت پرنده را در درون محلول آب كه در آن آمونياك اضافه شده به مدت چند ساعت قرار داده تا خون خارج شده و پوشش هاي روي استخوان نرمتر گردند. سپس اسكلت را در يك ظرف آب قرار داده و حرارت را تا زير نقطه جوش برسانيد و مدتي بعد حرارت را قطع نموده و بگذاريد تا آب سرد شود.
سيمي را از داخل سوراخ مهره هاي پشت عبور داده تا تمام مهره ها در همان محل طبيعي خود قرار گرفته و جابجا نشوند ، سپس با اسكالپل ، پنس و قيچي كوچك به آرامي استخوان ها را تميز كنيد.
در هنگام كار مواظب باشيد كه محلول آمونياك گرم با پوست يا چشم شما تماس پيدا نكند.
▪ روش شماره دو:
با دقت بال ها ، پا ها و جمجمه را جدا سازيد ، گردن ، پشت ، سينه و استخوان هاي لگن را به حال خود بگذاريد. سپس تمام قسمت هاي اسكلت پرنده را درون محلول آب كه درآن آمونياك اضافه شده به مدت چند ساعت قرار داده و حرارت را تا زير نقطه جوش رسانيده و اسكلت را در يك ظرف آمونياك خالص قرار داده تا باف هاي اضافي تبديل به ماده ژلاتيني گردند. سپس سيمي را از داخل سوراخ مهره هاي پشت عبور داده تا تمام مهره ها در همان محل طبيعي خود قرار گرفته و جابجا نشوند. در اين موقع ميتوان بافت هاي باقيمانده را به آساني با دست جدا كرد ، توجه داشته باشيد كه براي اين عمل حتما بايد دستكش مخصوص پلاستيكي بدست كرده باشيد. بهتر است در هنگام تميز كردن استخوان آنها را در زير شير آب جاري گرفته تا آب به طور آرام از روي آن عبور كند.
▪ روش شماره سه :
قسمت هاي مختلف اسكلت را طبق روشهاي ۱ و ۲ جدا نسازيد. بلكه بوسيله يك سيم فلزي از قسمت ستون پشتي البته سرتاسر آن عبور داده تا كليد قسمت ها را در جاي خود نگهدارد. سپس لاشه پرنده را بمدت۳ الي ۵ دقيقه درآب ، با مقدار كمي دترژانت از قبيل پودر تايد بجوشانيد و لاشه را در يك ظرف آب بمدت ۴ تا ۷ روز نگهداشته بطوريكه سرپوش ظرف بطور آزاد روي آن قرار گيرد. در پايان اين مدت محتوي ظرف را در يك آبكش خالي نمائيد تا استخوان هاي كوچك محفوظ گردند. گوشت هاي ژله مانند روي استخوان را بشوئيد. سپس استخوان را دوباره براي مدت ۳ تا ۵ دقيقه بجوشانيد البته در يك ظرف آب كه در آن مقدار كمي پودر صابون ريخته شده باشد ، با اين عمل كليه گوشت ها و بافت هاي باقيمانده روي استخوان جدا شده و بوي بد استخوان نيز از بين ميرود.
هر روشي را كه شما بكار ميبريد مستلزم اين است كه اسكلت تميز شده را بكناري گذارده تا خشك شود و سپس استخوان ها را همان طوريكه قبلا گفته شد بطور انفرادي شماره گذاري نمائيد.
● طرز تهيه مخصوص جهت اسكلت مار
استخوان هاي مار معمولا كوچك و نازك و ظريف هستند ، بعلاوه استخوان هاي جمجمه مار بيديگر چسبيده شده اند اما پوست روي جمجمه جدا ليكن بسيار نزديك به استخوان قرار گرفته است. هنگاميكه مبادرت به كندن پوست مار مينمائيداين موضوع بسيار مهم به نظر مي رسد. براي كندن پوست مار احتياج به يك قيچي نوك تيز داريد.
سرتاسر شكم از انتهاي دم تا زير چانه را ببريد ، مواظب استخوان هاي كوچك و نازك دم و همچنين دنده ها و استخوان هاي نازك پشت باشيد. پوست را از گوشت بوسيله انگشتان خود جدا سازيد واين عمل را از دم مار شروع نموده و به آهستگي تا قسمت سر ادامه دهيد ، در هنگاميكه پوست سر مار را جدا مينمائيد خيلي مواظب باشيد كه پس از جدا كردن پوست ، تمام اعضاي داخلي حيوان را خارج كنيد. سپس ماهيچه طويل پشت مار را بيرون آوريد و به آرامي سر را از گردن جدا سازيد ولي فك ها را از جمجمه جدا نكنيد.
جمجمه و اسكلت را در يك ظرف شيشه اي كه سر آن محكم باشد بگذاريد بگذاريد و آن را در يك ظرف لعابي كه آمونياك غليظ به آن اضافه شده است قرار دهيد ، و بگذاريد اسكلت براي چندين روز خيس بخورد ، بعد از آنكه كاملا خيس خورد ، يك سيم ضخيم فلزي از ميان ستون پشتي حيوان عبور داده تا تمام قسمت هاي انفرادي بهم مربوط شوند ، سپس مي توان بوسيله اسكالپل ، پنس و قيچي گوشت هاي نرم شده را جدا نمود.
شما ممكن است مجبور باشد ساعت ها جهت پاك كردن يك اسكلت مار وقت صرف نمائيد. اگر چنانچه در بين عمل مجبور به ترك كار شديد اسكلت را درون ظرف آمونياك بازگردانيد. جمجمه واسكلت تميز شده را در مكاني محفوظ گذارده تا خشك شود. و مطمئن شويد كسي دست به استخوان ها نزند. و پس از جمجمه ، فك ها و استخوان ها كاملا خشك شدند ، جمجه ، فك ها و استخوان هاي بزرگ را شماره گذاري كنيد.
● انبار ذخيره اسكلت هاي تميز شده
استخوان هاي تميز شده اي را كه آماده براي مطالعات علمي ميباشند مي توانيد در جعبه هاي معمولي شيرني قرار دهيد. و چون استخوان ها جدا از هم هستند شما مي توانيد اكثر اسكلت ها را در جعبه فوق با اندازه هاي مختلف قرار دهيد . و با دقت و ظرافت شماره و علائم نمونه ها و اطلاعات جمع آوري شده را بر روي درب جعبه ياداشت نمائيد. مواظب باشيد كه هرگز استخوان هاي نمونه هاي مختلف را با هم مخلوط نسازيد. و مطمئن شويد كه نمره هاي روي استخوان ها با اطلاعات دفترچه يادداشتتان و نوشته هاي روي درب جعبه مطابقت دارند. جعبه اسكلت ذخيره شده را در يك محل سرد و مطمئن از قرار دهيد.