نژاد لیپیزانر یا لیپیتزا ( Lipitsa ) در حقیقت با منشاء ایلخی ( LIpizza ) از سال 1580 میلادی توسط شخصی به نام ارشدوک چارلز دوم معرفی شد. اسب های اولیه این ایلخی را نه سیلمی اسپانیایی و بیست و چهار مادیان وارداتی از شبه جزیره ایبریا ( که اسپانیا و پرتقال در آن قرار گرفته اند ) تشکیل می دادند. هدف از پرورش این اسب ها به وجود آوردن نژادی مناسب برای اصطبل سلطنتی دوک اتریش در وین بوده است. در نزدیکی این ایلخی دو ایلخی بزرگ دیگر وجود داشت یکی ایلخی پایبر در اتریش و دیگر ایلخی بسیار قدیمی اروپا به نام کلودروبی در جمهوری چک که تاثیر اسب های این ایلخی مخصوصا اسب های ایلخی کلودروبی بر روی اسب های لیپیزانر کاملا اثبات شده است.
اسب نژاد لیپزانر ( Lipizzaner horses )
مکتب سوارکاری وین که به مکتب سوارکاری اسپانیایی به دلیل استفاده از اسب های اسپانیایی مشهور است از سال 1753 تا به حال به تربیت اسب ها و سوارکارانی می پردازد که در دنیا منحصر به فرد هستند.
حرکات نمایشی بسیار زیبا در روش های مختلف راه رفتن حیوان، حرکت کاپریول و یا لوادا و بسیاری دیگر از حرکات نمایشی زیبا و خصوصا رقص زیبای اسب های لیپیزانر به معروفیت این مدرسه افزوده است.
اولین اسب های مدرسه وین 5 سیلمی اولیه به نام های پلوتو ، کانورسانو ، مئوس توسو ، فاوری ، وسیگلوی بودند. سیلمی سیگلوی سیلمی عربی که در سال 1810 متولد شد. طی سال ها سیلمی ها بین ایلخی لیپزا، پایبر و کلودروبی تعویض می شده اند. تا قرن هیجدهم میلادی سیاست مدرسه وین بر پرورش اسب های سفید تاکید داشت ولی با شیوه جدید و از سال 1920 به بعد رنگ های دیگر نیز انتخاب گردیدند. طول مدت آموزش در این مدرسه برای اسب ها بین 4 تا 6 سال بوده و در این مدت طبق سنت قدیمی از این اسب ها برای تولید مثل استفاده نمی شود.
بنا به بررسی به عمل آمده و تعیین عوامل ژنتیکی به نظر می رسد در پیدایش اسب های لیپیزانر اسب های اسپانیایی، عرب و مجارستانی و چک کاملا موثر بوده اند.
خصوصیات ظاهری:
قد: 150 تا 160 سانتی متر
سر: سر بسیار شبیه به سر نژاد عرب است ولی در ظاهر نیم رخ اسب های اسپانیایی را دارند و اصطلاحا کله قوچی هستند.
بدن: کاملا متراکم و فشرده و عمیق خصوصا در ناحیه تنگ گاه، جدوگاه برجستگی مشخص ندارد.
گردن: کوتاه و قوی
اندام حرکتی: ظریف با مفاصل صاف سم کوچک ولی سخت
یال و دم : کم مو وتنک ولی نرم و لطیف
رنگ بدن: بیشترین فراوانی رنگ سفید است ولی همه رنگ های اصلی به صورت یکدست دیده می شوند سیاه، کهر و کرنگ
کاربری: بیشترین استفاده ازاین اسب ها در سواری های پیشرفته و هنری است که اصطلاحا در دنیا ( Haute Ecole Dressage ) نامیده می شود و این آموزش های دشوار و سخت چندین ساله، اسب های باهوش و آرام لیپینزانر را می طلبد. سواری های نمایشی با زین و یراق های خاص نیز با این اسب ها مرسوم است. ضمن آن که از این اسب ها در برنامه های اصلاح نژادی نیز استفاده می شود.
پراکندگی: این اسب ها در اتریش ، هلند، دانمارک و انگلستان و آمریکا وجود دارند ولی بیشترین مرکز پرورش آن ها در اتریش و چک می باشد. در آمریکا و انگلستان و اتریش انجمن نژادی تشکیل شده و تبارنامه ملی از این نژاد تدوین و منتشر می شود.
دکتر مسعود خلیلی
گردآوری: hsoonheb