یزد - ایرنا - معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست یزد گفت: امسال برای نخستین بار پس از 40 سال با کمک فردی خیر در اجرای طرح احیای گونه های جانوری در معرض خطر، چهار راس گورخر ایرانی در طبیعت استان رهاسازی شد.




حسن اکبری در گفت وگو با خبرنگار ایرنا افزود: در اجرای مرحله نخست طرح یاد شده، گورخرها به منطقه « مونیلون» پشتکوه حد فاصل شهرستان های تفت، مهریز و خاتم انتقال یافتند که برای رهاسازی آنها در طبیعت از ردیاب ماهواره ای به منظور پایش دایمی آنها استفاده شد.

وی ادامه داد: این موضوع به نوعی مطالعه ، تحقیق و افزایش اطلاعات درمورد اکولوژی است، زیرا ردیاب مهمترین ابزار برای مطالعات و پژوهش حیات وحش به شمار می رود.
به گفته وی مونیلون پشتکوه درگذشته زیستگاه جمعیت قابل توجهی از گورخر ، آهو و جبیر در استان یزد بود و به همین دلیل این منطقه برای احیای این گونه جانوری در طبیعت پس از بررسی های مختلف در نظر گرفته شده است.

اکبری تصریح کرد: در نظر است در مرحله دوم طرح، تعدادی گورخر دیگر به جمعیت قبلی افزوده و شرایط برای زاد و ولد و پراکنش مناسب این حیوان در منطقه فراهم شود.
وی یادآور شد: مهمترین گام بعدی در اجرای موفق این طرح مشارکت جوامع محلی منطقه است که با کمک آنها خواهیم توانست این گونه را که نزدیک به 40 سال پیش از طبیعت حذف شد دوباره به زیستگاه طبیعی باز گردانیم.

این مسئول با بیان اینکه حدود 60 سال پیش در بسیاری دشت های ایران این حیوان زندگی می کرد و جمعیت آن به چند هزار راس می رسید، اظهار کرد: از 1330هجری شمسی به بعد با توجه به بهبود سرعت وسایط نقلیه ویژه بیابان و افزایش کمی و کیفی وسایل شکار، به جمعیت گورخر آسیب جدی وارد شد و جمعیت آن کاهش یافت و از اواخر دهه 50 از بسیاری زیستگاه های طبیعی ایران از جمله در استان یزد منقرض شد.

اکبری یادآور شد: مهمترین زیستگاه این گونه در مرکز ایران بخصوص یزد بود و از ابتدای دهه 60، گزارشی از حضور آن در استان وجود ندارد و در حقیقت تنها 2گروه از جمعیت کوچک آن در توران سمنان و بهرام گور فارس باقی مانده است.

معاون اداره کل حفاظت محیط زیست استان افزود: در سال1376، تکثیر و پرورش گورخر ایرانی و بازگشت آن به طبیعت استان در دستور کار قرار گرفت و سایت تکثیر و پرورش گورخر گوراب مهریز راه اندازی شد.
وی اظهار کرد: در آن زمان چهار راس گورخر از توران سمنان با هدف تکثیر و تقویت جمعیت آن زنده گیری شد و به سایت تکثیر، انتقال یافت و تعداد آن بعد از 10 سال به 40 راس رسید.

اکبری اضافه کرد: گورخرهایی در سایت های تکثیر خراسان رضوی، فارس و کرمان در اسارت نگهداری می شوند، جمعیت اولیه آنها از سایت یاد شده تامین شده است.
این کارشناس ارشد محیط زیست استان یزد تصریح کرد: هدف اولیه تکثیر و پرورش این گونه، رهاسازی و بازگشت آن به طبیعت بود که این امر در سال 88 در منطقه حفاظت شده کالمند بهادران در مقیاس کوچکی اجرا شد.

وی ادامه داد: اما این منطقه به دلیل قرار گرفتن در کنار جاده ترانزیتی یزد - کرمان و از سوی دیگر ضعیف بودن پوشش گیاهی و برخی مشکلات دیگر، به تنهایی شرایط مطلوب برای شکل گیری جمعیت زیست مندی این گونه را ندارد.
سایت تکثیر و پرورش گورخر گوراب مهریز به مساحت 130 هکتار در 30 کیلومتری جاده مهریز - انار با 23 راس گورخر و سایت تکثیر گورخر ایرانی در منطقه پنج انگشت ابرکوه با 17 راس با وسعت 170 هکتار در 60 کیلومتری جاده ابرکوه - مروست قرار دارد.
همچنین در سایت تنگ حنا مهریز هم 13 راس گورخر در طبیعت زندگی می کنند.
تاکنون بیش از 800 گونه گیاهی، 190 نوع پرنده، 60 نوع پستاندار وحشی و بیش از 40 نوع خزنده در مناطق حفاظت شده استان یزد شناسایی شده است .
60 محیط بان، یک میلیون و 270 هزار هکتار مناطق حفاظت شده یزد را محافظت می کنند.


** گورخر آسیایی


این حیوان از جمله راسته فردسمان است و شباهت زیادی به الاغ دارد ولی قدری از آن بزرگتر است،گورخر آسیایی یا ایرانی برخلاف گورخر « زبرا» بدن راه راه ندارد و رنگ پشت آن زرد مایل به نارنجی، و رنگ پایین بدن، پهلوها و کفل ها سفید مایل به زرد است.

یال سیاهرنگی روی گردن و نوار قهوه ای تیره ای در پشت دارد که تا دم ادامه دارد.
این حیوان در گذشته به تعداد زیاد در حاشیه کویر مرکزی ایران از طبس تا سمنان، جنوب ورامین، نزدیک قزوین، دشت های مجاور کلاه قاضی و گاوخونی اصفهان، بافت و سیرجان در استان کرمان، نیریز فارس، ابرکوه و هرات در استان یزد و مناطق مرزی سرخس وجود داشت.

در اثر تعقیب و شکار آن با موتورسیکلت و خودرو، تخریب زیستگاه، اشغال آبخورها نسل آن به شدت در معرض نابودی است طوری که نام آن در لیست CITES قرار دارد.

زیستگاه این حیوان دشت ها، تپه ماهورهای کوتاه و مناطق بیابانی و استپی است.
گورخرها به صورت اجتماعی زندگی می کنند و حس بینایی، بویایی و شنوایی بسیار قوی دارند، همچنین وابستگی زیادی به آب دارند و از گیاهان مرتعی استفاده می کنند.

اواخر خرداد ماه زمان جفت گیری آنهاست و به طور طبیعی حدود 40 سال عمر می کنند.
مهمترین زیستگاه گورخر در ایران، منطقه حفاظت شده بهرام گور فارس است.
کاهش بارندگی، احساس ناامنی و خشکسالی از عواملی است که مهاجرت این حیوان را افزایش می دهد.